Yazım Kuralları Konu Anlatımı (Yazım Kuralları PDF) TDK

Yazım Kuralları, hayatımızın bir parçası olmakla birlikte YKS, KPSS, ALES, TYT, LGS gibi merkezi sınavlarda karşımıza çıkan belirleyici sorulardan olmaktadır. Bu nedenle çok iyi bir şekilde kavramamız gereken yazım kuralları test şeklinde olmanın yanında günlük hayatta da bir pratik haline gelmeli.

Bu çalışmamızda yazım kuralları TDK kılavuzu baz alınarak en kolay şekilde sizlere aktarılacak, ayrıca “Yazım Kuralları PDF” çalışma kağıdı hazırlanacak ve tabii ki olmazsa olmazımız “Yazım Kuralları Konu Anlatımı Videosu” yine burada olacak. Öyleyse mükemmel bir yazım kuralları çalışma etkinliğine haydi başlayalım.

Yazım Kuralları Konu Anlatımı

Büyük Harflerin Kullanımı

⇒ Cümleler büyük harfle başlar.

Canım öğrencilerim, kanalıma abone olmayı unutmayın. 

⇒  Cümle içinde tırnak ya parantez içindeki alıntı cümleler büyük harfle başlar.

Atatürk “Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur!” diyor.

⇒ İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar.

UYARI: İki noktadan sonra örnekler sıralanırsa büyük harfle başlamaz.

Bugünkü planım şu şekilde: spor, ders, film…

⇒ Kişi adları, soyadları ve takma adlar büyük harfle başlar.

Mustafa Kemal Atatürk, Muhibbi, Server Bedi

⇒ Kişi adlarından önce ya da sonra gelen unvanlar, rütbeler, lakap ve saygı sözleri büyük harfle başlar.

Prof. Dr. Sayın Ahmet Yılmaz, Başöğretmen Mustafa Kemal Atatürk, Genç Osman, Ahmet Bey, Ziya Efendi

UYARI: Cümle içinde özel isim yerine kullanılan makam ve unvan sözleri de büyük harfle başlar.

Okulu ziyaret eden Vali okuldan memnun ayrıldı.

UYARI: Akrabalık adları unvan ya da lakap olarak kullanılırsa büyük harfle başlar ancak akrabalık bildiriyorsa küçük yazılır.

Nene Hatun, Dayı Cemal, Tıkandı Baba

Fatma teyze, bu konuda çok mutlu değildi.

⇒ Saygı bildiren sözcüklerden sonra gelen unvan ve makam isimleri ile yazışmalardaki hitaplar büyük harfle başlar.

Sayın Bakan,
Sayın Rektör,
Sevgili Dostum,
Kıymetli Okurlar,

⇒ Hayvanlara verilen özel isimler de büyük harfle başlar.

Minnoş, Maviş, Pamuk vb.

⇒ Millet, devlet, dil, din, mezhep isimleri ile dinle ilgili özel isimler büyük harfle başlar.

Türk, Türkiye, Türkçe, Müslümanlık, Musevi vb.

⇒ Din ve mitolojiyle ilgili özel isimler büyük harfle başlar.

Allah, Tanrı, İlah, Zeus, Osiris vb.

UYARI:“Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel isim olarak kullanılmazsa küçük harfle başlar.

Eski Yunan tanrıları. Resim dünyasının ilahı.

⇒ Gezegen ve yıldız adları terim anlamda kullanılırsa büyük harfle başlar.

Araştırmalar, Dünya’dan sonra Mars’a gidilebileceğini gösteriyor.

UYARI: Gezegen anlamı dışında kullanılan “dünya, güneş ve ay” küçük harfle başlar.

Bu haberi alınca dünyam yıkıldı.

⇒ “Doğu ve batı” sözcükleri düşünce, hayat tarzı, siyaset gibi anlamlarda kullanıldığında büyük harfle başlar.

Batı’da bu türde insan hakları gelişmiştir.

⇒ Yer adları büyük harfle başlar: İstanbul, Kayseri, Bodrum

⇒ Yer adlarından sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ isimleri de büyük harfle başlar.

Van Gölü, Ağrı Dağı, Süveyş Kanalı, Zigana Geçidi vb.

UYARI: Yer adlarından sonra gelen il, ilçe, belde, köy isimleri küçüktür.

Pendik ilçesi, Dedeli köyü

⇒ Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar.

Hürriyet Mahallesi, Defne Sokak, Taksim Meydanı

⇒ Saray, köşk, kule, köprü, anıt vb. gibi isimlerin tüm sözcükleri büyük harfle başlar.

Dolmabahçe Sarayı, Bilge Kağan Anıtı, Malabadi Köprüsü, Eyfel Kulesi

⇒ Yer, millet ve kişi adlarıyla yapılan birleşik kelimelerde yalnızca özel adlar büyük harfle başlar.

Antep fıstığı, Maraş dondurması, Van kedisi

⇒ Kurum, kuruluş ve kurul adları büyük harfle başlar.

Kadıköy Anadolu Lisesi, Türk Dil Kurumu, Milli Saraylar

⇒ Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge vb. isimler büyük harfle başlar.

Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, Medeni Kanun

⇒ Kitap, dergi, gazete ve sanat eserleri büyük harfle başlar.

Nutuk, Yeni Lisan Makalesi, Genç Kalemler, Tercüman-ı Ahval

UYARI: Özel ada dahil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözcükler küçük yazılır.

Genç Kalemler dergisi, Kaplumbağa Terbiyecisi tablosu

⇒ Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:

Kurtuluş Savaşı, Milli Edebiyat Dönemi

⇒ Ulusal, resmî ve dini bayramlar ile anma ve kutlama günleri büyük harfle başlar.

19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, Öğretmenler Günü

⇒ Tabela ve levhalarda geçen kelimeler de büyük harfle başlar.

Giriş, Çıkış, 1.Kat

UYARI: Para birimleri küçük harfle başlar: dolar, lira, avro vb.

KISALTMALARIN YAZIMI

⇒ Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır:

TDK (Türk Dil Kurumu), TBMM, DLT (Divanü Lügati’t Türk), ABD

UYARI: Akılda kalması için bazı kısalmalarda kelimelerin birkaç harfi alınabilir.

TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi), BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi)

UYARI: Büyük harfle yapılan kısaltmalarda sadece T.C. ve T. (Türkçe) nokta kullanılır.

⇒  Ölçü birimlerinin uluslararası kısaltmaları kullanılır.

m (metre), g (gram), km (kilometre), mg (miligram), cm (santimetre)

⇒ Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçülerin dışında kalan kısaltmalarda ilk harfle birlikte sözcüğü oluşturan temel harfler dikkate alınır. Sözcük özel ad, unvan ve rütbe ise büyük harfle başlar.

Almanca (Alm.), İngilizce (İng.), Doktor (Dr.), Avukat (Av.), edebiyat (ed.), kimya (kim.)

UYARI: Sonunda nokta bulunan kısaltmaya ek getirildiğinde bir daha kesme işareti getirilmez.

⇒ Büyük harfli kısaltmalara gelen ekler, kısaltmanın okunuşuna göre gelir.

TDK’den, THY’de, TRT’den, BOTAŞ’ın

⇒ Küçük harfli kısaltmalara gelen ekler, sözcüğün okunuşuna göre gelir.

kg’dan, kr.un, cm’yi, cm²ye

UYARI: Numara sözünün kısaltması da kelime gibi okunduğundan getirilecek olan ek okunuşa göre getirilecektir: No.lu, No.suz

UYARI: Sonunda nokta bulunan kısaltmalar ile üs işareti bulunan kısaltmalara gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.

vb.leri, m²ye (metrekareye)

SAYILARIN YAZIMI

⇒ Sayılar harflerle de yazılabilir.

üç bin yıldan beri, yirmi dört gün, haf­tanın yedinci günü

⇒ Saat, para tutarı, istatistik, ölçü gibi verilerde rakam kullanılır.

21.30’da, 2.500.000 lira, 15 metre

UYARI: Saat ve dakikalar metin içerisinde yazıyla da gösterilebilir.

⇒  Dört veya daha çok basamaklı sayılar, içinde geçen bin, milyar, milyon vb. sözleri harfle yazılabilir.

1 milyar 500 milyon kişi, 3 bin 255 kalem

⇒ Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.

iki bin yedi yüz elli beş, on yedi

UYARI: Parayla ilgili işlemlerde çek, senet vb. belgelerde sayılar bitişik yazılır.

750,45 (yediyüzelliTL,kırkbeşkr.)

UYARI: Sayı isimlerinden oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır.

yirmibir, ellibir vb.

⇒ Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir.

15. / 15’inci

⇒ Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir.

2’şer değil ikişer

⇒ Sayılarda kesirler virgülle ayrılır.

12,5

⇒ Romen rakamları tarihi olaylar, yüzyıllar, hükümdar isimlerinde, ayların yazılışında, kitap ya da dergi ciltlerinde, maddelerin sıralanışında kullanılır.

I. Dünya Savaşı, III.Selim, II. Cilt

TARİHLERİN YAZIMI

⇒ Tarihler zaman birimi olarak kısa olandan uzun olana doğru sıralanır.

12 Haziran 1987

⇒ Tarihler rakamla da gösterilebilir. Bu durumda araya nokta ya da eğik çizgi konur.

12.06.1987 ya da 12/06/1987

⇒ Belirli bir tarihi gösteren ay ve gün adları büyük harfe başlar.

29 Ekim 1923, 12 Haziran 1987 Cuma

UYARI: Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün isimleri küçük harfle başlar.

Okular şubatın ikinci haftası açılacak.

SAATLERİN YAZIMI

⇒ Saatler rakamla gösterilir ancak metin için de yazıyla da yazılabilir.

09.05 / saat dokuzu beş geçe

⇒ Saat ve dakika arasına nokta konur.

21.45

⇒ Saatlere gelen ekler kesmeyle ayrılır ve gelen ek okunuşa göre getirilir.

21.45’te, 21.00’de

DÜZELTME İŞARETİNİN KULLANILMASI

⇒ Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine konur.

hala (babanın kız kardeşi), hâlâ (henüz)

⇒  Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelimelerde bulunan ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine konur.

dergâh, gâvur, karargâh, tezgâh

NOT: Arapçadan dilimize girmiş olan nispet eki olan “-î” isimlere getirilerek onları sıfat yapar. Örneğin “askerî (okul), dinî (bilgiler),resmî (kuruluşlar)” gibi sözcüklerde nispet eki kullanılarak belirtme ve iyelik ekiyle karışması önlenir.

SORU EKİNİN YAZIMI

⇒ Bu ek gelenekselleşmiş bir şekilde kelimeden ayrı yazılır.

Geldi mi?
Geliyor mu?

⇒ Soru ekinden sonra gelen ekler bitişik yazılır.

Geliyor musun?

⇒ Bu ek sonradan pekiştirme gibi başka görevlerde kullanıldığında da ayrı yazılır.

Güzel mi güzel araba!
Üniversiteyi kazandın mı gerisi kolay.

UYARI: Birleşik fiillerde iki kelimenin arasına da getirilebilir.

Kayıp mı oldun?
Azar mı işittin?

İKİLEMELERİN YAZIMI

⇒ İkilemeler ayrı yazılır

• Adım adım, ağır ağır, güle güle, karış karış
• Bata çıka, düşe kalka, konu komşu
• Dolap molap, deli meli, kitap mitap
• Baş başa, elden ele, dişe diş, ardı ardına, günü gününe

“DE / DA”NIN YAZIMI

Türkçe de iki farklı “De – Da” vardır ve bunların yazımları da birbirinden farklıdır.

Bağlaç Olan “De Da”: Kelimeleri ya da cümleleri birbirine bağlayan sözcüklerdir.

Bunlar olurken Ahmet de bize bakıp gülüyordu.

Sen de mi Brütüs?

UYARI: Ayrı yazılan “de / da” hiçbir zaman “te / ta” şeklinde yazılmaz.

Bulunma Hal Eki Olan “-De, -Da”: Geldikleri sözcüğe bitişik yazılır ve cümleye bulunma anlamı katar.

Kitaplarını evde unutmuş.
Aklı arabada kalmıştı.

TAKTİK: “de / da” cümleden çıkarıldığında anlamda bozulma meydana gelmiyorsa ayrı, anlam bozuluyorsa bitişik yazabilirsiniz.

“Kİ”NİN YAZIMI

Türkçede üç farklı ki vardır:

1.Bağlaç olan Ki (Ayrı yazılır.)

Bugüne kadar okuma alışkanlığı edinmemiş ki bu saatten sonra okusun.

Her gün düzenli olarak spor yapmalısın ki sağlıklı kalabilesin.

2.Sıfat olan -Ki (Bitişik yazılır.)

Koridordaki öğrencilerin lütfen sınıflara geçsin.

Gökyüzündeki bulutlar büyük bir hışımla yağmuru üzerimize boşalttı.

3.İlgi zamiri -Ki (Bitişik yazılır.)

Benim arabam = Benimki (Burada “ki” araba isminin yerine kullanılmıştır.)

Sizinkilerin teslimatı bu akşam mutlaka yapılacakmış.

UYARI: Birkaç örnekte ki bağlacı kalıplaşarak bitişik yazar. Bu sözcükleri “simbohçam” olarak kodlayabiliriz:

• S: sanki
• İ: illaki
• M: meğerki
• B: belki
• O: oysaki
• H: halbuki
• Ç: çünkü
• a
• M: mademki

TAKTİK: “ki”den sonra “-ler” getirdiğinizde anlamda bozulma meydana gelmiyorsa bitişik anlam bozuluyorsa ayrı yazabilirsiniz.

KESME İŞARETİ ( ‘ ) ÖNEMLİ KURALLAR!

⇒ Özel isimlere gelen iyelik, durum, bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Atatürk’e, Türkiye’ye, İstanbul’a

UYARI: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.

• Türkiye Büyük Millet Meclisine
• Mavi Köşe Bakkaliyesinden
• Pendik Lisesine

DİKKAT!: Avrupa Birliği bir ülke olarak düşünüldüğünden buna gelen ekler kesmeyle ayrılır: Avrupa Birliği’ne

UYARI 2: Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel isme başka iyelik getirilirse ayrılmaz.

• Boğaz Köprüsü (Boğaz Köprümüzün)
• Amik Ovası (Amik Ovamızın)

UYARI 3: Özel isimlere getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz.

• Türkçe
• Türkler
• Türklerde
• Müslümanlıkta

⇒ Kişi isimlerinden sonra gelen saygı ve unvan sözcüklerine gelen ekler de kesmeyle ayrılır.

Kemal Bey’e, Mustafa Efendi’ye, Enver Paşa’ya

BİTİŞİK VE AYRI YAZILAN BİRLEŞİK KELİMELER

⇒ Kelimelerden her ikisi veya ikincisi anlam değişikliğine uğrarsa bitişik yazılır:

• Bitki Adları: keçiboynuzu, kuşburnu, ayşekadın (fasulye), aslanağzı, altınbaş (kavun)
• Hayvan İsimleri: danaburnu (böcek), karadul (örümcek), kızılkanat (balık), bağrıkara (kuş)
• Hastalık isimleri: delibaş, karabaş, itdirseği (arpacık)
• Alet ve eşya isimleri: balıkgözü (halka), domuztır­nağı (kanca), kargaburnu (alet)
• Biçim, tarz, motif vb. isimler: balıksırtı (desen), koçboynuzu (desen)
• Yiyecek isimleri: kadınbudu, dilberdudağı, tavukğöğsü, bülbülyuvası, alinazik
• Oyun isimleri: beştaş, dokuztaş
• Renk isimleri: gülkurusu, kavuniçi, narçiçeği, tavşankanı, vişneçürüğü
• Oğlu, kızı sözleri: çapanoğlu, elkızı, eloğlu

UYARI: Kelimelerden her ikisi veya ikincisi anlam değişikliğine uğramazsa ayrı yazılır:

• Hayvan isimleri: arı kuşu, çalı kuşu, muhabbet kuşu, ateş çiçeği, kedi balığı, ağustos böceği, uğur böceği
• Bitki isimleri: ayrık otu, ökse otu, çörek otu, yer elması, deve dikeni, dağ armudu, kuru fasulye, kuru incir, kuru üzüm
• Nesne isimleri: çakmak taşı, arap sabunu, kol saati, masa örtüsü, yel değirmeni, dolma kalem, el sabunu

⇒ Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

birbiri, kaynana, sütlaç, nasıl, niçin, pazartesi, 

⇒ Tek heceli Arapça kökenli sözcüklere “etmek, eylemek, olmak” yardımcı fiilleri geldiğinde ses düşmesi, türemesi, değişmesi oluyorsa bitişik yazılır:

emretmek (emir+etmek), hissetmek (his+etmek), darbetmek (darp+etmek)

UYARI: “etmek, eylemek, olmak”  yardımcı fiilleri sözcüğe geldiğinde herhangi bir ses olayı olmuyorsa ayrı yazılır:

arz etmek, kabul etmek

UYARI 2: “cemetmek, menetmek, katetmek, defetmek, vadetmek”  bitişik yazılır. Bu sözcüklerin sonunda Arapçada ayın harfi ( ع) Türkçede kesme (‘) işareti varken bu işaret düştüğünden ses olayı varmış gibi değerlendirilmektedir.

arz etmek, kabul etmek

⇒ Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır:

sevebilmek, salıvermek, uyuyakalmak, çıkagelmek, düşeyazmak

⇒ Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:

yayınevi, gözlemevi, huzurevi, öğretmenevi, orduevi, doğumevi

UYARI: İstisna olarak “bağ evi” ayrı yazılır.

⇒ Emir kipiyle kurulanlar bitişik yazılır.

kapkaç, yapboz, tutkal, çekyat, albeni, ateşkes

⇒ -an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş sıfat-fiil ekleriyle kurulanlar bitişik yazılır:

varyemez, hacıyatmaz, kadirbilmez, külyutmaz, çokbilmiş, kuşkonmaz, gökdelen, etyemez, karıncaezmez

NOT: Sıfat fiil eki birinci kelimeye geldiyse ayrı , ikinci kelimede ise bitişik yazılır.

⇒ -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tam­laması yapısındaki birleşik kelimeler AYRI yazılır:

bakar kör, döner sermaye, yazar kasa, tükenmez kalem, çıkar yol,

⇒ İkinci kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaşanlar bitişik yazılır.

gecekondu, imambayıldı, külbastı, mirasyedi, papazkaçtı, şıpsevdi, serdengeçti

⇒ Her iki kelimesi de -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) veya -r /-ar /-er ekini alanlar bitişik yazılır.

dedikodu, kaptıkaçtı, biçerdöver, konargöçer, okuryazar, uyurgezer, yanardöner

⇒ “alt-üst” sözcükleri soyut bir yer bildiriyorsa bitişik, somut bir yer bildiriyorsa ayrı yazılır.

bilinçaltı, gözaltı, akşamüstü, suçüstü, ayakaltı

yer altı (yüzey), böbrek üstü bezi, deniz altı (suyun dibi)

⇒ Ara yönleri belirten sözcükler bitişiktir.

kuzeydoğu, kuzeybatı, güneybatı, güneydoğu

⇒ Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları bitişik yazılır.

başkent, başhekim, başkomutan, başöğretmen, başsavcı, başyazar

⇒ Bir topluluğun yöneticisi anlamında kullanılan baş sözcüğü bitişik yazılır.

aşçıbaşı, binbaşı, onbaşı, elebaşı, ustabaşı, yüzbaşı

⇒ “Biraz, birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım, herhangi, hiçbir, hiç­biri” gelenekselleşmiş olarak bitişik yazılır.

⇒ “Hane, name, zade” ile kurulan sözcükler bitişik yazılır:

kahvehane, seyahatname, amcazade, yazıhane, dershane

⇒ “-zede” ile kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır.

depremzede, selzede, kazazede

⇒ Farsça ve Arapça kurala göre oluşturulan sözcükler bitişik yazılır.

Kuvayımilliye, Misakımilli, gayrimenkul, hüsnükuruntu, darülaceze, darülfünun, fevkalade, aleykümselam, şeyhülislam

⇒ Kanunda bitişik geçen kuruluş adları bitişik yazılır.

İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim, Açıköğretim Fakültesi

⇒ “Dış, iç, sıra” sözleriyle oluşturulan sözcükler AYRI yazılır.

din dışı, ahlak dışı, olağan dışı, hafta içi, yurt içi, yanı sıra

⇒ Yol sözcüğüyle oluşturulan sözcükler AYRI yazılır.

çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu

⇒ “Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift” sözleri başa getirilirse sözcükler AYRI yazılır.

alt yazı, ön söz, ön yargı, arka plan, orta kulak, orta oyunu, sağ açık, sol bek

UYARI: “öngörü, önayak olmak, önsezi” bitişik yazılır.

Yazım Kuralları PDF + Video

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “TYT Türkçe Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Yazım Kuralları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Noktalama İşaretleri
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF