Öyküleyici Anlatım Nedir? Öyküleyici Anlatım Özellikleri

Herhangi bir olayın; yer, zaman ve kişi unsurları çerçevesinde anlatılma esasına dayanılarak aktarılmasına öyküleyici anlatım denir. Öyküleyici anlatımda, yaşanmış ya da yaşanması muhtemel olaylar anlatılır. Öykülemede olaylar, belli bir zamana ve sıralamaya göre aktarılır. Yani okuyucuya aktarılan olayda bir hareketin olması gerekmektedir.

Öyküleyici anlatımla oluşturulan metinler okunurken anlatılan her şeyde bir hareket olduğu ve bu hareketlerin birbiriyle bağlandığı görülebilir. Bu anlatımda amaç olayları okuyucunun gözünde canlandırmaktır.

Anlatım türünün özelliğine ve amacına göre uygun anlatım türleri seçilir. Öyküleyici anlatımın ise kullanıldığı türler şu şekilde sıralanabilir: roman, hikaye, masal, destan, anı, gezi yazısı, biyografi…

Öyküleyici Anlatımın Özellikleri

• Olay merkezli bir anlatma esasına dayanır.
• Anlatımda olay örgüsü bulunur. Olay örgüsü ana olayı destekler niteliktedir.
• Olaylar yaşanmış ya da yaşanma ihtimali bulunanlardan seçilir.
• Mecazlı bir anlatım tercih edilebilir.
• Öyküleyici anlatımda amaç okuyucuyu olayın içinde yaşatabilmektir.
• Bu anlatım türünün temelinde olay, kişi, mekan ve zaman bulunmaktadır.
• Sanatsal ve öğretici metinlerde kullanılabilir ancak ağırlıklı olarak sanatsal metinlerde tercih edilir.
• Daha çok roman, hikaye, masal, destan, anı gibi türlerde kullanılır.

Öyküleyici anlatımlarda bulunan beş öge bulunmaktadır. Bu ögeler kişi, olay, zaman, mekan ve anlatıcıdan oluşmaktadır.

Öyküleyici Anlatım Unsurları

Kişi

Öyküleyici anlatımda olayları yaşayanlar kişilerdir. Türlere göre kişilerin sayısı azalıp çoğalabilmektedir. Bir de olayın merkezinde yer alan ana karakter ve yardımcı kişiler de bulunmaktadır. Kişiler çoğunlukla insanlardan seçildiği gibi bazen de insan dışında varlıklardan ve hayvanlardan seçilebilmektedir. Yazar kişisini iyi seçtiğinde ve kullandığından o kişi, eserle birlikte tanınır hale gelebilmektedir.

Olay

En az iki kişi ya da varlığın karşı karşıya gelerek oluşturdukları eyleme olay denilmektedir. Metinlerde yaşanmış ya da yaşanması mümkün olaylar anlatılır. Olayların çıkardığı yeni durumlarla ve olaylarla oluşan olay zincirine ise olay örgüsü denilir.

Mekan

Öyküleyici anlatımda olayın meydana geldiği, olayların geçtiği yer mekan olarak adlandırılır. Metinlerde olaylara uygun olarak mekanlar belirlenir. Metinlerde mekan her yer olabilir. Okuyucunun mekanı daha iyi kavrayabilmesi için betimlemelerde de yararlanılabilir.

Zaman

Metinlerde olayın geçtiği ana, olaylar arasındaki süreye zaman denir. Zaman, anlatılan olaylara bağlı olarak kısa bir süreyi kapsayabileceği gibi çok uzun bir süreci de kapsayabilir. Metinde anlatılan olaylar zaman olarak kronolojik bir sırayla  ya da geçmişe dönüş ve geleceğe gidiş şeklinde de oluşturulabilir.

Anlatıcı

Öyküleyici anlatımla oluşturulmuş metinlerde anlatıcı yazar değildir. Yazar metni oluşturur fakat hikayenin anlatılması işini başkasına yükler. Bu tür metinlerde farklı anlatıcılar ortaya çıkar. Anlatıcının olaydaki durumu ve konumu, metnin etkileme gücünü arttıran etkenlerdir. 

Anlatımda üç farklı bakış açısı vardır.

1. Kahraman Anlatıcının Bakış Açısı: Metnin anlatıcısı, olayın merkezinde yer alan bir kahramandır. Anlatılan olayları kendi gözlemleri ve bilgisi kadar aktarabilir. Bu bakımdan olaylarla ilgili bilgisi sınırlıdır. Olaylar kendi ağzından, birinci şahıs ekleri alarak aktarılır.
2. Gözlemci Anlatıcının Bakış Açısı: Bu bakış açısı, olayın merkezinde yer almayan biri tarafından olayların tarafsız bir şekilde anlatılmasıdır. Olayları, anlatıcı bir kamera gibi bize aktarmaya çalışır. Olaylarla ilgili dışarıdan ne kadar bilgi sahibi olunabiliyorsa, okuyucuya da o kadar bilgi aktarılır. Anlatım üçüncü kişinin ağzından yapılır.
3. Tanrısal (İlahi, Hakim) Bakış Açısı: Anlatıcı olayın merkezinde yer alan biri değildir fakat olayla ilgili her şeye hakimdir. Olaylar hakkında net bilgiler verilebilir. Anlatıcı kişilerin geçmişini de geleceğini de bilir ve aynı zamanda onların düşüncelerini ve hislerini de okuyabilir. Her şeye hakim olan bir anlatıcı vardır. Anlatım üçüncü kişinin ağzından yapılır fakat anlatılan bilgilerden, anlatıcının gözlemci ya da tanrısal anlatıcı olduğunu anlayabiliriz.

Öyküleyici Anlatım Örneği

Bir gün Ay Kağan’ın gözü parladı. Erkek oğul doğurdu. Bu oğul anasının göğsünden ilk sütü içip bundan sonra içmedi, kırk günden sonra büyüdü, yürüdü ve oynadı. Ayakları sığır ayağı, göğsü ayı göğsü, beli kurt beli gibi idi. Vücudunun her yeri tüylüydü. Ata binerdi. Av, avlardı. Bu çağda bu yerde bir ulu orman vardı. Bu ormanın içinde çok büyük bir canavar vardı. At sürülerini ve halkı yerdi. Oğuz Kağan bu canavarı avlamak diledi… 

⇒ Anlatım Türleri I Öyküleyici Anlatım Örnekleri ⇐