Tevfik Fikret Kimdir? Tevfik Fikret’in Edebi Kişiliği

Tevfik Fikret, 1867 yılında İstanbul’un Kadırga semtinde doğmuştur. Asıl adı Mehmet Tevfik’tir fakat Tevfik Fikret ismini kullanmıştır. 

Küçük yaşta anne ve babasını kaybetmiş, yetim kalmıştır ve hayatının tecrübesini küçük yaşta kazanmaya başlamıştır. Bu nedenle kendisiyle beraber kardeşini, yengesi ve anneannesi yetiştirmiştir.

Ortaöğretiminden sonra şiirler yazmaya başlamıştır. ‘Mirsad’ adlı derginin yaptığı şiir yarışmasında adını duyurunca edebiyatımıza hızlı bir giriş yapmıştır. Lise yıllarının sonrasında ise öğretmenliğe atanmıştır. Kısa süre sonra devletin öğretmenler ile ilgili maaş konusu yüzünden öğretmenlik mesleğini bırakmıştır.

Tevfik Fikret, şahsi olarak dürüst ve güvenilir bir insandır fakat dinlere karşı bir cephe almıştır. 1896 yılında eski arkadaşı ve öğretmeni olan Recai Zade Mahmut Ekrem’in ikna ve çabaları ile Servet-i Funün dergisinin yazı işleri müdürlüğüne getirildi. Bu dönemde Cenap Şehabettin, Hüseyin Cahit Yalçın, Mehmet Rauf gibi isimlerin bulunduğu yeni edebiyat dergisinin yayın organı kimliğini kazanmışlardır. O dönemlerde yüksek mevkilerde olan insanlar hakkında en ufak eleştiriler yapanlar gözaltına alınmaktaydı. Arkadaşları ile katıldığı bir toplantıda II. Abdülhamit’e karşı şiirler okuduğu iddiası ile gözaltına alınmıştır. Bu olaylar sürekli tekrarlandığı için Tevfik Fikret, edebiyat dünyasından uzaklaşmak zorunda kalmıştır.

Tevfik Fikret, şiir konusunda özellikle Fransız anlayışına özenmiştir. Fransız şairler gibi aşırı titiz ve şiire yön veren şairlerden biridir. İlk kez 1900’ da Rübab-ı Şikeste adlı eserinde toplumsal sorunları ele almıştır. Ardından da 1911’de Haluk’un Defteri adlı eserinde oğluna ve gelecek yıllardaki kuşaklara tavsiyeler, öğütler vermiştir. Yine aynı yıl içerisinde yazılan Rübab-ın Cevabı adlı şiir kitabında asıl konu halkın ve kendisinin yaşadığı bazı acılardır, bu kitapta yer alan Tarih-i Kadim’e Zeyl adlı şiiriyle kendisini eleştiren Mehmet Akif Ersoy’a yanıt olarak vermiştir. En sade ve akıcı dil kullandığı şiirleri 1914’de yayımlanan Şermin adlı kitabında bulunmaktadır. 

TEVFİK FİKRET VE OĞLU HALUK

Oğlunu önemseyen, onun iyi yerlere gelmesini isteyen Tevfik Fikret, 1909 yılında Haluk’u elektrik mühendisliği için İskoçya’nın Glosgow kentine gönderdi. Oğlunun vatanına milletine hayırlı bir evlat olma arzusunu Haluk’un Vedası, Prometre adlı şiirlerinde dile getirmiştir. Ne var ki Haluk, yanına gittiği Hristiyan ailenin şefkati ile din değiştirip Hristiyanlığı seçti ve babasının düşlediğinden çok farklı bir yaşam sürdü. Tekrar ülkesine dönmeyen Haluk Fikret, 1943 yılından sonra kendisini dine verip rahip oldu ve 1965 yılında Orlando, Park Lake Presbyterian Kilisesi rahibi iken hayatını kaybetti.

Ayrıca Bkz -> Haluk’un Defteri

TEVFİK FİKRET’İN SON YILLARI

Son zamanlarda şiirleri yüksek kesimleri kızdırmış ve hakkında ağır eleştirilere maruz kalmıştır. Olumsuz yorumlar Tevfik Fikret’in içine kapanmasına ve sağlığının bozulmasına sebep olmuştur. Gelişmiş bir okul, edebiyat dergisi çıkartmak gibi planları vardı fakat sağlık sorunları nedeniyle bu planlarını gerçekleştirememiştir. 1914’de yazdığı Şermin adlı kitapta ilham toplamıştır, böylece desteğini tekrar halk tarafından almaya başlamıştır. 19 Aralık 1915’de geçirdiği bir ameliyat sonrasında hayatına veda etmiştir.

Tek vasiyeti Aşiyandaki evinin bahçesine gömülmek olmuştur fakat Aşiyanın sonradan kimin olacağı şüpheleri ile Eyüp’teki aile mezarlığına gömüldü. Mezarı, 1945’te müze yapılan evine 24 Aralık 1961’de geçirildi.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

• Servet-i Fünun döneminin başarılı şairlerindendir.
• Önceleri sanat için sanat, sonraları toplum için sanat anlayışına uygun eserler vermiştir.
• Karamsarlığı ve iç sıkıntılarını şiirlerinde görmek mümkündür.
• Aruzla Türkçeyi, şiirle düz yazıyı başarıyla kaynaştırmıştır.
• Şiirlerinde noktalama işaretlerine, biçimsel mükemmelliğe, tasvire önem vermiştir.
• Parnasizm den etkilenmiştir.
• Şiirimize önemli yenilikler getirmiştir. Devrik cümleyi konuşma diline şiire uygulamıştır. Şiire konu zenginliği getirmiştir.
• Süslü sanatlı ağır bir dil kullanmıştır.
• Kulak için kafiye anlayışını benimsemiştir.
• Dinlere karşı cephe almıştır.
• İlk çocuk kitabı olan Şermin’i yazmıştır. Şermin dışında diğer şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır.

ESERLERİ

Haluk’un Defteri, Tarihi Kadim, Şermin, Rübab-ın Cevabı, Rübab-ı Şikeste

Şairimizin diğer önemli şiirleri:

Sis, Doksan Beşe Doğru, Rücu, Hasta Çocuk.     

Hazırlayan: Mustafa KUTLAY