ZARFLAR (Belirteç) Zarf Nedir? Zarf Çeşitleri

Zarf (Belirteç) konusunu iyi anlayabilmek için daha önce görmüş olduğunuz isim, sıfat ve özellikle de fiilimsiler konusunu iyice anlamanız gerekiyor. Çünkü zarflar; sıfatları, fiilimsileri ve bazen de kendilerine benzeyen sözcükleri yani yine zarfları durum, zaman, yer-yön, miktar, soru yönüyle belirten sözcüklerdir. Zarfları cümlede diğer sözcük türlerinden ayırmak için diğer kelimelerle olan ilişkilerini iyice incelemek gerekir.

Zarf Nedir? (Belirteç)

Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ya da zarfları; durum, zaman, yer, miktar ve soru yoluyla belirten sözcüklere ZARF denir. Aslına bakacak olursak Türkçede asıl zarf olarak kullanılan sözcük sayısı çok azdır. Türkçede çoğu zarf diğer sözcük türlerinden alınan sözcüklerden oluşturulmuştur.

Zarfların özellikleri şu şekildedir:

• Zarflar da tek başına kullanıldığında isimleşir.
• Zarflar isim çekim eklerini alamaz.
• İsim cümlelerinde zarflar sıfat görevinde kullanılır. Yani yüklemi isim olan cümlelerde zarf olarak kullanılabilecek sözcükler sıfattır.
• Belirteçler aynı zamanda fiilimsi ve sıfatları da belirtir.

Zarfların sözcükleri çeşitli özellikleri bakımından nitelendirdiğini söylemiştik. Dolayısıyla özellikleri bakımından zarflar beş başlıkta incelenir.

Sınıfın kapısını sertçe kapattı. (Durum zarfı)

Sınavı yarın olacağız. (Zaman zarfı)

Yarınki sınava çok çalıştım. (Azlık-çokluk zarfı)

Bunalınca dışarı çıktım. (Yer-yön zarfı)

Sınavdaki bu soruyu nasıl çözdünüz. (Soru zarfı)

Zarf Konu Anlatımı

1. Durum Zarfları

Niteledikleri fiili durum yönünden belirten, onların durumlarını anlatan, onların nasıl yapıldığını belirten zarflardır. Zarfların en çok kullanılan çeşidi durum zarflarıdır.

Fiillere ya da fiilimsilere yöneltilen “nasıl, niye, neden, niçin” sorularının cevabı durum zarfıdır.

Örnekler

Dikkatli davranırım.

Senin değillermiş gibi davranacaksın.

Çok sahiplenmeden, Çok ait olmadan yaşayacaksın.

Derslere çalışmadığından sınıfta kaldı. (Neden kaldın?)

Seni özlediğimden geldim. (Niye geldin?)

Halı dokur gibi yonttu mermeri.

Okula yürüyerek geldim.

Gözümün içine bakarak yalan söyledi.

Şimdi kuşlar usul usul denize uçuyordur.

* Zarfların fiilden hemen önce kullanılma gibi zorunluluğu yoktur. Araya başka sözcüklerde girebilir.

Dikkat! İsme nasıl sorusunu sorarsak sıfatı, fiile nasıl sorusunu sorarsak zarfı buluruz.

Sıcacık bir çorba (Sıfat)

Gülerek veda etti (Zarf)

2. Zaman Zarfları

Fiilleri ya da fiilimsileri zaman yönünden belirten zarflardır. Zaman zarfları geldikleri fiillerdeki hareketin zamanını bildirir.

Fiil ya da fiilimsiye yöneltilen “ne zaman?” sorusunun cevabıdır.

Zaman zarfı olarak kullanılan sözcüklerden bazıları şunlardır: akşam, akşama doğru, sabahleyin, ara sıra, bazen, birdenbire, bu yıl, bu hafta, bu sefer, gün akşam, dünden beri, erkenden, geceleri, öğleye doğru, saatlerce, sonra, sonradan, şimdilik, şu anda, yıllardır, hala, haftaya…

Zaman zarfı örnekleri

Kargo henüz bize ulaşmadı.

Bu akşam dışarıda bir toplantım var.

Yarın bizimkilerle İzmir’e uçacağız.

Evin boya işi üç saate biter.

Bizim evin kışın ısınma sorunu var.

Sabah 7.20’de dersimiz başlıyordu.

3. Azlık-Çokluk (Miktar) Zarfları

Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ve kendisi gibi zarf olan kelimeleri miktar yönünden belirten sözcüklere “azlık-çokluk ya da miktar” zarfı denir. Miktar zarfları geldikleri sözcüklere “ayı, eşitlik, karşılaştırma, üstünlük, aşırılık, derece ” gibi çeşitli anlamlar katmaktadır.

Miktar zarflarını bulmak için sıfat, fiilimsi, fiil ya da zarf olan sözcüğe “Ne kadar?” sorusunu sorabiliriz.

Başlıca azlık-çokluk zarfları şunlardır: çok, biraz, eksik, fazla, azıcık, daha, oldukça, pek çok, gayet, bir hayli, ne kadar, en, en çok,  daha çok, çokça, bayağı…

Miktar zarfı örnekleri

Dünkü koşuda çok yoruldum. 

Sınavda öğrenciler oldukça güzel cevaplar vermişler.

Çok sahiplenmeyince, çok ait de olmazsın hem.

Çok sevmeyeceksin mesela.

Sizi içeri alana kadar biraz beklemelisiniz.

Azıcık daha çalışsaydım bugün daha kaliteli bir yaşamım olurdu.

Konserde bayağı şarkı okudular.

Dikkat! Bazı kaynaklarda “en” zarfı “en üstünlük zarfı” olarak kabul görmektedir.

En sevdiğim öğretmenimin tayini çıktı.

Dikkat! “Daha” sözcüğü “henüz – hâlâ” anlamlarında kullanılırsa zaman zarfı olur.

Daha hızlı yürüyerek yetişmeye çalışıyordu. (Sıfatı miktar yönünden belirttiğinden miktar zarftır.)

Daha tatil bitmemişti. (henüz anlamında kullanıldığından zaman zarfıdır.)

4. Yer Yön Zarfları

Fiil ve eylemsileri adından da anlaşıldığı gibi yer ve yön olarak belirten zarf çeşididir. Diğer zarf çeşitlerinin aksine ek almadan kullanılan yer yön zarfları sınırlı sayıdadır.

Yer yön zarfı olarak kullanılan sözcükler sadece şunlardan oluşmaktadır: Aşağı, yukarı, beri, öte, ileri, geri, içeri, dışarı.

Fiillere ya da fiilimsilere sorulan “Nereye?” sorusunun cevabıdır.

Yer yön zarfı örnekleri

Öğrenciler yukarı çıksın.

Ailece akşam dışarı çıktık.

Sokaktaki kalabalığı görünce içeri kaçtı.

Yollar bozuk olunca geri dönüşümüz gecikti.

Dikkat! Yer yön zarfları hiçbir şekilde çekim eki almazlar. Yer yön zarflarına çekim eki getirildiğinde zarf görevinden çıkar ve cümlede dolaylı tümleç görevinde kullanılırlar.

Öğrenciler yukarıya çıksın. (Yukarı zarf fiiline “-a” yönelme hal eki geldiğinden zarf özelliği kaybedilmiştir.)

Dışarıya atkını takmadan çıkamazsın.

Dikkat! Yer yön sözcükleri isimleri gösterirse sıfat olurlar.

Yukarı mahallede kavga çıktı.

İleri sokakta aradığınız evi bulabilirsiniz.

Dikkat! “e doğru” sözcükleri de yer yön zarfı olur.

Okula doğru yürüyoruz.

5. Soru Zarfları

Fiilleri ve eylemsileri soru bakımından belirten zarf çeşididir. Diğer zarf çeşitlerini bulmak için sorulan sorular cümle içerisinde kullanılırsa soru zarfını oluşturur. Soru zarfları şunlardır: “Nasıl, ne kadar, ne zaman, niçin, neden, niye, ne(sebep anlamında kullanılırsa)”

Soru zarflarına cümle içerisinde verilen cevaplarda zarf olurlar.

Soru zarfı örnekleri

Nasıl başardın buraya gelmeyi?

Derslerine niye çalışmıyorsun?

Evine ne zaman dönmeyi düşünüyorsun?

Mesajıma niçin geri dönüş yapmadın?

Ne ağlarsın benim zülfü siyahım?

Dikkat! “Ne” sorusunun zarf olduğunu anlayabilmek için yerine “Neden, niçin?” sözcükleri getirilip getirilemediğine bakılır. Eğer yerine “Neden, niçin?” gelebiliyorsa soru zarfıdır.

Zarflar PDF + Video (Deniz Hoca)

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Zarf (Belirteç) PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ 9.Sınıf Ders Konuları
⇒ Sözcük Türleri
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF