Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının Oluşumu

Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı incelenirken Türk toplumunun yaşadığı tarihi olayları da yakından takip etmek gereklidir. Çünkü Türk toplumunun yaşadıkları birebir edebiyata yansımıştır ve bunun da en güzel örneğini cumhuriyet edebiyatıdır.

 Cumhuriyet edebiyatını çok geniş bir şekilde ele almalıyız. Başlangıç olarak 1923 kabul edilir ancak günümüzde bu edebiyat hala devam etmektedir.

Cumhuriyet edebiyatının oluşum adımları her ne kadar daha önceden atılmış olsa da bu edebiyatın temelini Milli Mücadele ve sonrasında yeni kurulan devletle birlikte yapılan çağdaş inkılaplar oluşturur. Edebiyatın her alanında Kurtuluş Savaşı ve inkılaplar konu olarak sık sık işlenmiştir. Bununla birlikte bağımsızlık noktasında büyük bir kararlılık ortaya koyan Anadolu halkı da edebiyatın başlıca malzemesini oluşturur. Özellikle Atatürk’ün kurduğu ve büyük bir önem verdiği Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumu yaptığı çalışmalarla edebiyatın yönünü belirlemiştir. Tahmin edilebildiği gibi yeni bir milli devletin kurulması ve sonrasında yapılan inkılaplarla hızlı bir gelişime edebiyat da ilgisiz kalmayacaktır. Devlet ve millet hayatında yaşanan hızlı gelişmelerin aynısı Türk edebiyatında da yaşanmıştır.

Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının oluşumu noktasında ilk temel adımlar aslında milli edebiyatla birlikte atılmıştır. Milli edebiyat devrinde hakim olan milliyetçilik akımı, Türkçenin sadeleştirilmesi, edebiyatın konu olarak İstanbul dışına yani Anadolu’ya kaymaya başlamış olması cumhuriyet edebiyatının temellerinin atılmasıdır. 10 yıllık milli olma çabasının üstünde Batı ile olan bağımsızlık mücadelesi sonrasında yeni bir edebiyatın başlaması kaçınılmazdır.

1920’li yıllarda Anadolu halkının büyük bir mücadelesiyle yeni bir devlet ortaya çıkmıştır: Türkiye Cumhuriyeti. Anadolu halkının mücadelesi ve kararlılığı, yeni bir önderin ortaya çıkışı, yeni bir devlet, Batıya karşı kazanılan zafer kendisini edebiyata birebir yansıtmıştır. Yeni devletin kuruluşundan sonra özellikle Anadolu’ya, köylüye, Türk diline ve tarihine karşı duyulan büyük ilgi edebiyatın ana çizgisini oluşturmuştur. Özellikle devletin kurulduğu ilk 15-20 yıl içinde yeni kurulan ve gücünü halktan alan devletin heyecanıyla bu konulara ağırlık verilmiştir. İlk dönemlerde ağır basan taraf sanatın toplum için icra ediliyor oluşuydu. Ancak bir süre edebiyatın bu konulardan uzaklaştığı, bireysel konuların ağırlıklı olarak işlendiği görülür. Özellikle 1940’lı yıllardan sonra toplum için icra edilen edebiyatın yerine sanatsal ve estetik kaygının ön planda olduğu bir edebiyat ortaya çıkmaya başladı. Bu yeni edebiyat anlayışı “Sanat sanat içindir.” görüşünü savunuyordu.

Kısaca Cumhuriyet Edebiyatının Oluşumu

Osmanlı Devleti’nin dağılması sırasında aydınların büyük bir kısmında milliyetçilik fikri oluşmaya başlamıştır. Bu fikirler etrafında ise Türkçülük akımı oluşmuş ve her alanda milli bir kimlik arayışı ortaya çıkmıştır. İşte bu arayışlar sonrasında da Milli Edebiyat oluşmuştur.  Türkçe ön plana çıkmış ve ülkenin gerçekleri edebiyatta konu olarak işlenmeye başlanmıştır. Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte de bu anlayış yeni bir edebiyatı oluşturmuştur: Cumhuriyet Edebiyatı. (Milli Edebiyat ve Cumhuriyet Edebiyatı birbirinin devamı niteliğindedir)

Bu edebiyatın temelinde ise Milli Mücadele ve inkılaplar yer almaktadır. O dönemde yazılan tüm eserlerde bu konuların izleri net bir şekilde görülmektedir. Çünkü o dönem eserlerinde milli heyecanı bizzat yansıtma gayesi vardır. Ayrıca harf inkılabı, Türk Dil Kurumunun kurulmasıyla birlikte hem okur yazar sayısında artış olmuş hem de dilde sadeleşme çabaları hızlanmıştır. Bir süre sonra da konuşma ile yazı dili arasındaki fark ortadan kalkmıştır. Sanatçılar halka hitap edebilmek için halkın dilini eserlerine yansıtmışlardır. Ülke politikası gereği o dönemde hızlı bir eğitim-kültür süreci başarıyla yürütülmüştür. Tüm bunlar edebiyatı olumlu bir şekilde etkilemiştir.

Cumhuriyet döneminde edebiyatın her alanında büyük bir gelişme yaşanmıştır. Yeni devletin getirmiş olduğu çağdaş anlayış, laikliğin getirilmesi, kadının toplum içindeki yerinin artması, halkçılığın etkin bir şekilde uygulanmaya başlaması edebiyatı yüksek bir noktaya taşımaya başlamıştır. Şiir, roman, tiyatro gibi türlerde çok önemli gelişmeler görülmüştür. Özellikle şiirde “Beş hececiler” ile birlikte Türk şiiri en parlak dönemini yaşıyordu. Ülke çapında eğitime yapılan katkı sonrasında okur-yazar sayısının da artması bunu büyük bir ölçüde desteklemiştir.

Cumhuriyet Edebiyatı Toplulukları

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı özellikleri dışına çıkmayan, kurallara uyan, cumhuriyetin getirdiği yenilikleri en iyi şekilde kullanmaya özen gösteren önemli edebi topluluklar oluşmuştur. Bu topluluklar;

Yedi Meşaleciler:  Bu edebiyat içinde batıyı savunan ender topluluklardan biridir. Sanat için sanat anlayışını benimsemişlerdir. Yedi Meşale adlı kitap altında birleşen bu öykücü ve şairler; Kenan Hulisi Koray(Öykü), Cevdet Kudret Solok, Muammer Lütfi Bahşi, Sabri Esat Siyavuşgil, Yaşar Nabi Nayır, Osman Saba ve Vasfi Mahir Kocatürk.

Ayrıca Bkz. > Yedi Meşaleciler

Birinci Yeni (Garipçiler): Şiirde köklü değişiklere imza atan bir topluluktur. Serbest şiirimizin öncüleri burada yetişmiştir. Şairleri; Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday, Oktay Rıfat Horozcu

Ayrıca Bkz. > Garipçiler

İkinci Yeni: Garip akımına tepki olarak ortaya çıkmışlardır. Soyut şiirler yazmışlardır. Anlamları kapalı ve gizlidir. Çok değişik bir anlayış gütmüşlerdir. Şairleri; Cemal Süreya, Edip Cansever, İlhan Berk, Turgut Uyar, Ece Ayhan, Sezai Karakoç 

Ayrıca Bkz. > İkinci Yeniciler

Maviciler: Garip akımına karşı olan bir diğer topluluktur. Şairleri; Atilla İlhan, Ferit Edgü, Orhan Duru, Demir Özlü

Toplumsal Gerçekçiler: Toplumu bilinçlendirme amaçlı yazmışlardır. Roman ve hikâye dalında eser vermişlerdir. Sosyalist bir görüşü savunmuşlardır. Nazım Hikmet, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Aziz Nesin, Sabahattin Ali

Hisarcılar: Garipçilere tepkisi olan bir başka topluluktur.  Manevi değerlere önem vermişlerdir. Munis Faik Ozansoy, İlhan Geçer, Yavuz Bülent Bakiler, Bekir Sıtkı Erdoğan, Mehmet Çınarlı, Gültekin Samanoğlu, Mustafa Necati Karaer, Turgut Özakman.

Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Eserler: Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayınız

Cumhuriyet Devri Türk Edebiyatında bu topluluklardan hariç birçok yazar ve şairimiz bulunmaktadır. Cumhuriyet Dönemi ile konu sıkıntısı yaşamadan, baskı altında olmadan, serbestçe eserlerini sunmuşlardır. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı sanatçıları bu yönden edebiyat tarihimizin en şanslı sanatçıları olarak görülebilir. Eski dönemlerin baskıcı ve kısıtlı ortamında yazı yazmayı geçin düşünmek bile zorken yeni devletle beraber özgür bir ortam oluşmuştur. Edebiyatımızın diğer önemli sanatçıları:

• Abdülhak Şinasi Hisar
• Mithat Cemal Kuntay
• Kemalettin Kamu
• Behçet Kemal Çağlar
• Ömer Bedrettin Uşaklı
• Ahmet Hamdi Tanpınar
• Ahmet Muhip Dranas
• Necip Fazıl Kısakürek
• Arif Nihat Asya
• Tarık Buğra
• Behçet Necatigil
• Cahit Sıtkı Tarancı
• Ahmet Kutsi Tecer
• Sabahattin Eyüboğlu
• Cahit Külebi
• Fazıl Hüsnü Dağlarca
• Memduh Şevket Esendal
• Sait Faik Abasıyanık
• Halikarnas Balıkçısı
• Haldun Taner
• Necati Cumalı
• Nurullah Ataç
• Suut Kemal Yetkin
• Cemil Meriç
• Recep Bilginer
• Orhan Asena