Dolaylama Nedir? Dolaylama Örnekleri

Dil pratik bir olgu olduğundan her zaman bir şeyi ifade ederken en kısa yolu seçme gibi bir özellik göstermektedir. Bu nokta hemen tüm dillerin karakteristik özelliğini göstermektedir. Ancak bazen sadece tek bir sözcükle anlatılabilecek, ifade edilebilecek şeyi daha uzun bir yoldan aktarma yolunu seçebiliriz. İşte bu noktada “dolaylama” adını verdiğimiz bir kavram ortaya çıkmaktadır. Öyleyse “Dolaylama nedir? Özellikleri nelerdir?” sorularına örneklerle ayrıntılı bir şekilde cevap verelim. 

Dolaylama Nedir? (Dolaylama Ne Demek?)

Tek bir kelime ile anlatılabilecek kavramları birden fazla sözcükle ifade etmeye dolaylama nedir. Örneğin “Aslan” ile karşılanabilecek canlıyı “Ormanın kralı” şeklinde ifade etmek buna örnektir. Burada amaç anlatımın daha etkili olabilmesini sağlamaktır. Kelimelerin direkt değil de biraz daha işi zorlaştırarak anlatım esas olduğundan dolaylama adı verilmiştir.

⇒ Dolaylama yapılırken genellikle isim tamlamasından yararlanılır.

• Meşin yuvarlak → Top (Meşin → tamlayan, Yuvarlak → tamlanan = Belirtisiz isim tamlaması)
• Beyaz altın → Pamuk (Beyaz → tamlayan, Altın → tamlanan = Takısız isim tamlaması)

Dolaylama Örnekleri

Dolaylama örneklerini öncelikle şu üç başlıkta toplamamız doğru olacaktır.

A. Yer Adları İçin Kullanılanlar

• Yavru vatan → Kıbrıs
• Dünyanın tepesi → Everest
• Kara kıta → Afrika
• Altın boynuz → Haliç
• Kızıl gezegen → Mars
• Yedi tepeli şehir → İstanbul
• Türkiye’nin kalbi → Ankara
• Ege’nin İncisi → İzmir
• Peygamberler şehri → Şanlıurfa
• Güller diyarı → Isparta

B. Kişi Adları İçin Kullanılan

• Ulu önder → Atatürk
• Büyük kurtarıcı → Atatürk
• Cihan padişahı → Kanuni Sultan Süleyman
• Vatan şairi → Namık Kemal
• Sanat güneşi → Zeki Müren
• Süper star → Ajda Pekkan
• Istırap şairi → Fuzuli
• Bayrak şairi → Arif Nihat Asya
• Minik serçe → Sezen Aksu

C. Tür Adları İçin Kullanılanlar

• Hayat arkadaşı → Eş
• Bacasız sanayi → Turizm
• Meşin yuvarlak → Top
• Beyaz perde → Sinema
• İnce hastalık → Verem
• Kara elmas → Kömür
• Ata sporu → Güreş
• Filenin sultanları → Voleybol takımı 
• Altın perde → Tiyatro
• Sihirli kutu → Televizyon
• Beyaz altın → Pamuk
• Derya kuzusu → Balık
• Aslan sütü → Rakı
• Beyaz gömlekliler → Doktor 
• Ramazan → On bir ayın sultanı
• Delikli demir → Tüfek
• Saray yavrusu → Konak
• Ormanlar kralı → Aslan
• Vatani görev → Askerlik
• Sarı kanarya → Fenerbahçe
• Kara kartal → Beşiktaş
• Avrupa fatihi → Galatasaray 

Örneklerin Cümle İçinde Kullanımı

• Büyük kurtarıcı kentte yoğun ilgiyle karşılaştı. (Büyük kurtarıcı = Atatürk)
• Türkiye bacasız sanayiye son yıllarda önem vermeye başladı. (Bacasız sanayi = Turizm)
• Ünlü golcü ceza sahası dışından yaptığı sert vuruşla meşin yuvarlağı ağlarla buluşturdu. (Meşin yuvarlak = Top)
• Ölümünün 20. yılında sanat güneşi mezarı başında anıldı. (Sanat güneşi = Zeki Müren)
• Türkiye’nin kalbinde derin bir sessizlik hakimdi. (Türkiye’nin kalbi = Ankara)
• Uzun yıllar yavru vatanda çalışmıştı. (Yavru vatan = Kıbrıs)
• Ünlü file bekçisi futbolu bıraktığını açıkladı. (File bekçisi = Kaleci)
• Burada yaşanan dram beyaz perdeye de aktarıldı. (Beyaz perde = Sinema)
• Yedi tepeli şehrimde bıraktım nazlı yarimi. (Yedi tepeli şehir = İstanbul)
• Vatani görevimi beş yıl önce Ankara’da yaptım. (Vatani görev = Askerlik)
• O dönem ince hastalık hepimizi korkutuyordu. (İnce hastalık = Verem)
• Bilim adamları kızıl gezegende yaşam olabileceği ihtimali üzerinde duruyor. (Kızıl gezegen = Mars)
• Bu yıl Ege’nin incisi rekor sayıda turist ağırladı. (Ege’nin incisi = İzmir)
• Filenin sultanları dünya şampiyonluğuyla ülkemizi döndü. (Filenin sultanları = Voleybol milli takımı)
• Zonguldak’ın en büyük gelir kaynağı kara elmastır. (Kara elmas = Kömür)
• Kara kıta açlıkla mücadeleye devam ediyor. (Kara kıta = Afrika)
• Madalyalarını sergileyen cep herkülü gençlere önemli nasihatlar verdi. (Cep herkülü = Naim Süleymanoğlu)
• Ata sporumuzda altın madalyalar gelmeye devam ediyor. (Ata sporu = Güreş)
• Sarı kanarya Avrupa’da yenilmezlik serisini devam ettirmek istiyor. (Sarı kanarya = Fenerbahçe)
• Kara kartal transfer kampanyasıyla dünya gündemine oturdu. (Kara kartal = Beşiktaş)
• Hürriyet Kasidesi’nde vatan şairimiz şiire bir çok yenilik getirmiştir. (Vatan şairi = Namık Kemal)

⇒ Sözcükte Anlam ⇐