Birbiriyle çelişen özellikler barındıran yani anlam bakımından birbirinin karşıtı olan sözcüklere “Zıt anlamlı kelimeler” denir. İyi-kötü, zengin-fakir, büyük-küçük gibi kelimeler karşıt anlam özellikleri göstermektedir. Örneğin “Zengin” kelimesini ele alalım. Bu sözcük bir insanın elinde paranın ya da maddi değeri olan malın sayıca çok olduğunu ifade eder. Ancak bir de bu sözcüğün ifade ettiği anlamın tam tersi olarak elinde paranın ya da değerli malın hiç olmadığı insanlar vardır. İşte bu durumu ifade eden sözcük ise “Fakir” olacaktır. Görüldüğü gibi “Zengin-Fakir” anlam olarak birbirinin tersi durumunu ifade eder.
Dilimizi iyi bir şekilde kullanabilmek ve öğrencilerimizin kendilerini etkili-doğru bir şekilde ifade edilebilmeleri için sözcük dağarcının yüksek olması gerekmektedir. Burada öncelikle bilinmesi gereken ilk hususlardan biri de zıt anlamlı sözcükler konusuna hakim olunması gerektiğidir. Bunun için aşağıda yer alan “Zıt anlamlı kelimeler listesi” öğrencilerimiz tarafından kavranmalıdır. Ancak bunun öncesinde zıt anlam ile ilgili birkaç önemli notumuz olacak.
NOT 1 ⇒ Genellikle derecelendirilebilen kavramların zıt anlamlısı bulunabilir. Örneğin soğuk, küçük, az gibi… Yani her sözcüğün zıt anlamlısı bulunmak zorunda değildir.
NOT 1 ⇒ Fiillerin olumsuzluklarını kesinlikle zıt anlam olarak ele almamalıyız. Zıt anlam ile bir fiilin olumsuzu birbirinden çok farklı konuları işaret eder. Örneğin “Alçalmak” fiilinin zıttı olarak ele alacağımız sözcük olumsuzu olan “Alçalmamak” fiili değil onun karşıtı olan “Yükselmek” fiili olacaktır. Yine aynı şekilde “Beklememek” fiili “Beklemek”in zıttı değil ancak onun olumsuzu olabilir. Kafamızın karışmaması için bu noktaya dikkat etmelisiniz.
ZIT ANLAMLI KELİMELER TABLOSU
A | Aşağı –Yukarı | Açık – Koyu | Akıllı – Aptal |
Açık – Kapalı | Aktif – Pasif | Atılgan – Çekingen | |
Artı – Eksi | Ast – Üst | Arka – Ön | |
Azami – Asgari | Acemi – Usta | Ak – Kara | |
Alıcı – Satıcı | Afacan – Uslu | Aç – Tok | |
Ağır – Hafif | Anormal – Normal | Azalmak – Çoğalmak | |
Az – Çok | Alt – Üst | Acı – Tatlı | |
Alçak – Yüksek | Aynı – Farklı | Alçak Gönüllü – Kibirli | |
Aydınlık – Karanlık | |||
B | Bağımsızlık – Tutsaklık | Bencil – Özgecil | Bolluk – Kıtlık |
Batı – Doğu | Başlamak – Bitirmek | Boş – Dolu | |
Bulanık – Duru | Beyaz – Siyah | Borç – Alacak | |
Büyük – Küçük | Barış – Savaş | Boylam – Enlem | |
Bekâr – Evli | Birinci – Sonuncu | ||
C Ç | Cimri – Cömert | Cılız – Gürbüz | Çarpma – Bölme |
Cevap – Soru | Cesaret – Korkaklık | Çalışkan – Tembel | |
Çabuk – Yavaş | Çukur – Tümsek | Çekmek – İtmek | |
Çift – Tek | |||
D | Doğal – Yapay | Doğru – Yanlış | Doğu – Batı |
Dahil – Hariç | Dost – Düşman | Dar – Geniş | |
Darılmak – Barışmak | Doğru – Çarpık (Eğri) | Deniz – Kara | |
Donuk – Parlak | Dik – Eğik | Dur – Git | |
Dert – Derman | Dikit – Sarkıt | Duru – Bulanık | |
Düş – Gerçek | |||
E F | Er – Geç | Erkek – Kadın | El (Yabancı) – Tanıdık |
Erken – Geç | Eski – Yeni | Eksik – Fazla | |
Esaret – Özgürlük | Fakir – Zengin | Evet – Hayır | |
G | Galip – Mağlup | Gece – Gündüz | Güzel – Çirkin |
Gerçek – Sahte | Geçmiş – Gelecek | Gelir – Gider | |
Gül- – Ağla- | Genç – Yaşlı | Geniş – Dar | |
Geri – İleri | |||
H I İ | Hayal – Gerçek | Hızlı – Yavaş | Issız – Kalabalık |
Hatırlamak – Unutmak | Hırçın – Uysal | İthalat – İhracat | |
Islak – Kuru | İniş – Çıkış | Islak – Kuru | |
İn- – Çık- | İlkel – Çağdaş (Modern) | İnce – Kalın | |
İndirim – Zam | İleri – Geri | İhtiyar – Genç | |
İyi – Kötü | İç – Dış | İlk – Son | |
K | Kart – Körpe | Kâr – Zarar | Kalabalık – Tenha |
Keder – Neşe | Kurnaz – Saf | Kuzey – Güney | |
Katı – Sıvı | Katı (Sert) – Yumuşak | Kolay – Zor | |
Kuru – Yaş | Kirli – Temiz | Korkak – Cesur | |
Kıtlık – Bolluk | Kaybetmek – Bulmak | Küçük – Büyük | |
Kış – Yaz | |||
M N | Medeni – İlkel | Nazik – Kaba | Negatif – Pozitif |
Minimum – Maksimum | Neşeli – Üzgün | ||
O Ö P R | Ölü – Diri | Ödül – Ceza | Övmek – Yermek |
Ret – Kabul | Perakende – Toptan | Parlak – Mat | |
Öz – Üvey | Pahalı – Ucuz | Özel – Resmî | |
S Ş | Saldırı – Savunma | Sevimli – Sevimsiz | Sağ – Sol |
Sevin- – Üzül- | Sağlam – Çürük | Sevinç – Üzüntü | |
Sade – Gösterişli | Saydam – Kesif | Sabah – Akşam | |
Seyrek – Sık | Sözel – Sayısal | Sorun – Çözüm | |
Soyut – Somut | Sıcak – Soğuk | Siyah – Beyaz | |
Suçlu – Masum | Şer – Hayır | Sığ – Derin | |
Sırt – Göğüs | |||
T | Taze – Bayat | Tekil – Çoğul | Tavan – Taban |
Temiz – Kirli | Toplama – Çıkarma | Tertipli – Dağınık | |
Tutsak – Özgür | |||
U Ü V | Uygun – Elverişsiz | Uslu – Yaramaz | Ucuz – Pahalı |
Unutmak – Hatırlamak | Usta – Acemi | Uzak – Yakın | |
Var – Yok | Üretim – Tüketim | Uzun – Kısa | |
Uyumak – Uyanmak | Verimli – Verimsiz | ||
Y | Yaramaz – Uslu | Yokuş – İniş | Yaşlı – Genç |
Yerli – Yabancı | Yakın – Uzak (Irak) | Yüksek – Alçak | |
Z | Zengin – Fakir | Zayıf – Şişman |
teşekkürler, bu önemli bilgiler için..
çok güzel yapmışsınız tş
çok tş. çocuklarımı çok güzel öğrettim. ( ben öğretmenim) süper
Teşekkür ederim güzel düşünceniz için öğretmenim 🤗🙏