Anlatıma Hazırlık

Düşüncelerimizi, aklımızda olan şeyleri karşı tarafa aktarma işine anlatım denir. Anlatım söz ve yazı yoluyla olabilir. Söz ile aktarım yaptığımızdan daha çok anlık olarak içimizdekileri aktarırız. Ancak sözlü anlatım sırasında dilimize ve söyleyeceklerimize, anlatımın planına dikkat edilmesi güçleşir.

Bu açıdan yazılı anlatım daha farklıdır. Sözlü anlatıma göre anlatım kısmı daha zor geçer. Çünkü kelimelerin ve cümlelerin hatasız olması, planın kusursuz olması ve anlatımın son derece anlaşılır olmasına gayret edilir. Bu nedenle yazıyla anlatım daha zordur. Yazı tarihi de başlatmıştır. Milletlerin geçmişini, kültürel değerlerini ancak geçmişteki yazılarla anlayabiliriz. Geçmişteki insanlar düşüncelerini ve hislerini yazı ile bize akmasalardı bizim geçmişimizi bilmemizde zor olacaktı. Bu bakımdan yazının dünya için önemi son derece büyüktür.

Hayatımızın hemen hemen her aşamasında bir anlatımla karşı karşıya kalırız. İçimizdekilerin, hislerimizin, düşüncelerimizin bazen anlatılması ihtiyacını duyarız. Ancak anlatımın başarılı geçmesi için tabiî ki dikkat edilmesi gereken hususları vardır. Anlatımın anlaşılır olması, etkileyici bir dilin seçilmesi, anlatım planının uygunluğu, kelimelerin telaffuzun doğru olması, yazılı anlatımda yazım kurallarına ve noktalama işaretlerine uyulması bu hususlardan bazılarıdır.

Mektup, dilekçe, günlük gibi bazı yazı türleri bir araştırma ya da bilgi sahibi olunmasını gerektirmez. Ancak bazı anlatım türlerinde başarılı olmak için o konuda yetenek ve iyi bir araştırma, plan gerektirebilir. Bir anlatım sözlü de olsa yazılı da olsa iyi bir hazırlık aşaması gerektirecektir. Bu aşamaları şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Konuyu Seçme

Yazılacak konu hakkında bilgi sahibi olunması önemlidir. Hakim olunan konular hakkında yazılması avantaj sağlayacaktır. Bunun yanında dikkat çekecek, okuyucunun ilgisini üzerine toplayacak konuların seçilmesi de önemlidir. Her konuda yazı yazmak mümkündür. 

2. Amaç Belirleme

Hayatımızda yaptığımız her işte bir hedefimizin vardır. Giyinip dışarı çıktığımızda dahi bir amaç için bu hazırlıkları yapar ve dışarı çıkarız. Bu durum anlatımda da geçerlidir. Seçilen konudan sonraki ilk iş amacın belirlenmesidir. Yazar bu konuyu neden okuyucuya aktarmak istiyor? Bu soru anlatımın planını da belirler. Belirlenen amaca göre oluşturulmuş cümleler anlatımı daha etkili yapacaktır.

3. Bilgi toplamak

Anlatımı yapacak kişi konusunu ve amacını belirledikten sonra konuyla ilgili bilgi toplama aşamasına geçmeli. Her ne kadar konuyla ilgili bilgi sahibi olsanız da bu anlatım için yeterli olmayabilir. Anlatımın kalitesini ve etkisini arttırmak için konunun boyutunu bilmek gerekir. Konu çeşitli kaynaklardan araştırılmalı, anlatıcının bilgisi ve deneyimiyle harmanlanmalıdır. Bilgi toplama aşamaları şu şekilde olmalıdır:

Bir anlatımı oluşturmadan önce yapılan inceleme ve araştırma işine gözlem denir. Gözlem bilgi toplamanın ilk aşamasıdır.

Kaynak araştırması ise, konuya farklı yönleriyle hakim olmak amacıyla çeşitli kaynaklardan yapılan tarama faaliyetidir.

Anlatılacak konunun dergi, gazete, internet gibi yerlerden okunması da okuma faaliyetidir. Okumayla hem konuyla ilgili bilgi sahibi olunması, hem de zamanla kendini daha iyi ifade etme özelliği kazanılabilir.

Özet çıkarma ise bir yazının anlam bütünlüğü bozulmadan kısa hale getirilme işidir. Yaptığınız araştırmalarla ilgili çok kapsamlı yazılara denk gelmiş olabilirsiniz. İşte bu yazıların kısaca okunup hatırlanabilmesi için özet yapılması gerekir.

Daha sonradan hatırlanabilmesi için yazılan kısa ifadelere not alma denir. Kısaca yazılan her şey not değildir. Konuyla bağlantılı, konunum anlamını tamamlayıcı ifadeler not olarak kabul edilebilir. Tuttuğunuz notlar bir araya geldiğinde bir bütün oluşturabilmelidir. Not tutmak büyük bir dikkat gerektirir. Not tutmanın üç çeşidi vardır:

1.Duyduklarınızı not etmek

2. Okuduklarınızdan not çıkarmak

3.Gördüklerinizi not etmek

Anlatımınız sırasında başka bir yazıdan aldığınız yazıyı kullanmanızı alıntı yapma denir. Bir konu hakkında görüşlerinizi açıkladığınızda onun etkisini güçlendirmek için başka bir yazarın yazısından alıntı yapabilirsiniz.

4. Sentez Yapma

Yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen bilgilerin bir araya getirilerek birleştirilmesiyle oluşan bütüne sentez denir. Bir anlatımda yaptığınız araştırmaların sonucunu olduğu gibi anlatılmaz, bunun yerine bilgiler elenerek en önemli noktalar vurgulanır. Bu şekilde gereksiz ve yanlış bilgiler ayıklanır en doğru bilgi aktarılmaya çalışılır.

5. Anlatım Yöntemi Belirleme

Duygular, düşünceler, hisler ifade edilirken birçok anlatım yönteminden yararlanır. Anlatılacak konunun özelliğine göre uygun anlatım yöntemi belirlenmelidir. Anlatıma göre uygun yöntemin belirlenmesi anlatımın etkinliğini arttıracaktır.

6. Bütünlük Oluşturma

Bir anlatımın, yazının etkili olabilmesi için anlatılacakların belli bir planla bütünlük içinde aktarılması önemlidir. Böylece yazının, anlatımın daha net anlaşılması, akılda kalması sağlanabilir.

7. Dipnot Koyma

Bir anlatımda ya da yazıda geçen bir takım bilgilerin açıklanması veya kaynağın belirtilmesi amacıyla yazının en sonuna dipnot konulur. Böylelikle hem ifadelerin daha kolay anlaşılması sağlanır hem de ileri sürülen fikirlerin kaynakları belirtilmiş olur. Aynı zamanda alıntı yapılan kaynaktaki bilgi sahiplenilmemiş olup bu konuda araştırma yapacaklara da kaynak önerisi yapılmış olur.

8. Kaynakça Hazırlama

Bir yazının en son sayfasında araştırma sırasında yararlanılan kaynakların listesi bulunur. Bu listeyle yazarın hangi kaynaklardan araştırma yaptığını bulabiliriz. Bu listede araştırma yapılan kaynağın adı, kitap ismi, yazarı ve yayınevi hakkında bilgi sahibi olabiliriz.