Anlatımda Tema ve Konu

Soyut bir kavram olarak karşımıza tema çıkar. Bir edebi metnin temelinde yatan duygu ve düşüncelere tema denir. Bir metinde ele alınan tema o metnin konusu değildir. Tema soyuttur ve temanın geliştirilmesiyle konu oluşur.

Konu ise temanın somutlaştırılmış halidir. Yani tema işlenerek belli bir mekan, zaman, kişilerle işlenerek konu haline getirilir. Bir yazıda üzerine söylenen sözler, duygular ve olaylara konu denir. Üzerinde söz söylenebilecek, yazı yazılabilecek her şey konu olabilir. Bununla birlikte birçok konu türü de vardır: bireysel ve toplumsal konular, soyut ve somut konular, ulusal ve evrensel konular vb. gibi. Aynı zamanda geniş kapsamlı ve dar kapsamlı konular da vardır.

Ana Düşünce

En kısa ifadeyle bir yazının yazılma sebebi ana düşüncedir diyebiliriz. Yazının başından sonuna kadar verilmek istenen mesaj ana düşünceyi oluşturur. Bu nedenle “Bu yazı neden yazılmış olabilir?” gibi sorular bize ana düşünceyi verecektir. Anlatımdaki tüm paragraflar, cümleler yardımcı düşünceler ana düşünceye hizmet eder. Ana düşünceyi bir canlının iskeleti olarak düşünebiliriz.

1. Konuyu sınırlandırma

Anlatımda ele aldığınız konuyu sınırlandırarak gereksiz anlatımlar kurtulur, anlatımın kısa ama etkili olmasını sağlayabiliriz. Konuyu sınırlandırarak anlatımın daha net anlaşılmasını da sağlayabiliriz. Ele alınan konunun birçok alt başlığı olabilir. Mesela “iletişim” konusunu ele aldığımızda aslında birçok alt başlığının olduğunu görebiliriz: iletişim, iletişim çeşitleri, iletişimin önemi, iletişim araçları vb. gibi. İletişim konusunu bu şekilde anlatmaya çalışırsak hem anlatımımız uzar hem de anlatmak istediğimiz ana düşünceden de uzaklaşmış oluruz. Bu nedenle ana düşünceye uygun bir alt başlığı seçmek de fayda vardır. Örneğin ana düşüncemiz iletişimin önemiyse biz sadece iletişimin önemi adlı alt başlığı ele alırız ve bunu ifade etmeye çalışırız. İletişimle ilgili diğer alt başlıkları bir kenara bırakarak konuyu sınırlandırmış oluruz. 

2. Konu Seçilirken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Üzerinde durulan ve anlatılan durumun, olayın konu olduğunu söylemiştik. Yazar bilgi sahibi olduğu bir konuyu seçmelidir. Her ne kadar konuya hakim olsa da yazar o konu hakkında araştırma yapmak zorundadır. Konunun kapsamı belirlenmeli, konuya uygun anlatım türü seçilmeli ve konu ana düşünceyi yansıtmalıdır.

3. Konunun Bakış Açısını Belirleme

Anlatımda ele alınan konu farklı bakış açılarıyla işlenebilir. Bu bakış açıları: Somut bakış açısı, soyut bakış açısı ve öznel bakış açısıdır. Her bakış açısında konular farklı olarak ele alınır. Somut bakış açısında konular duyu organlarımızla hissedebileceğimiz şeylere dayanır. Soyut bakış açısında ise konular zihinsel yönden ele alınır ve işlenir. Öznel bakış açısında da kişisel yönelimler söz konusudur. Yani anlatıcı bir durumu benimser, güzel görür, hoşlanırsa konuya öznel bakış açısıyla yaklaşmış demektir.

Başlık

Anlatımda ele alınan konuya uygun olarak bir başlık belirlenir. Bu başlık konunun adı olmalıdır. Yani konunun içeriğine göre başlık atılır. Gelişigüzel başlık atılmaz.