BAĞLAÇ Nedir? Bağlaç Örnekleri, Bağlaç Çeşitleri (Bağlaçlar)

Tek başına bir anlam ifade edemeyen ancak cümle içinde şekil ve anlam yönüyle bağlantılı cümleleri, aynı görevde kullanılan kelime ve kelime gruplarını birbirine bağlayan ve bunlar arasında anlam ilişkileri kurabilen sözcüklere “Bağlaç” denir.

Bağlaç Nedir?

Bazı kaynaklar Türkçede bağlaçların aslında bulunmadığını ancak daha sonraki yıllarda yabancı dillerden bu sözcüklerin dile dahil edildiğini belirtilse de aslında eski metinler incelendiğinde bağlaç ihtiyacının başka şekillerde karşılandığı ve zamanla bugün kullanılan bağlaçların aşamalı bir şekilde dildeki yerini aldığı görülür.

Başlıca bağlaçlar şu şekildedir:
ve, veya, ya, ya da, yahut, veyahut, de, bile, dahi, ki, ile,
yalnız, ancak, ama, fakat, lakin, ne var ki, kaldı ki,
bile, hele, üstelik, bir de, öyle ki,
madem, mademki, meğer, meğerki, meğerse,
yeter ki, öyleyse, oysa, oysaki, ise, halbuki, çünkü, hatta, yoksa,
gerek… gerek, ister… ister, olsun… olsun,
ne… ne, ya… ya, hem… hem, bir… bir

Bağlaç Özellikleri

• Edatlar gibi tek başına kullanıldıklarında anlam taşımazlar.
• Eş görevli sözcükleri, ögeleri ve cümleleri birbirine bağlama gibi görevleri vardır.
• Bağlaçlar (ile hariç) ayrı yazılır.
• Cümleden çıkarıldıklarında anlam bozulmaz fakat bazen anlamda daralma olabilir.
• Bağlaçlar yerine uygun noktalama işaretleri konulabilir.

Bağlaç Çeşitleri ve Bağlaç Örnekleri

Genel olarak bağlaçları kökenlerine, şekil bilgisine ve işlevlerine göre çeşitlendirmek mümkün olmaktadır. Dilimizde sıkça kullandığımız bazı bağlaçlar ve kullanımlarını birlikte inceleyelim:

“VE” Bağlacı

En çok kullanılan bağlaçların başında yer alan “Ve” bağlacı Arapça kökenlidir. Aynı görev ve türdeki sözcükleri bağlama görevindeki sıralama bağlaçlarındandır.

Edebiyat ve matematik derslerinden yüksek notlarla geçmiştim. (Tamlamaları bağlamıştır.)

İstanbul ve Ankara bu anlamda ön plana çıkan şehirlerimiz. (Özneleri birbirine bağlamıştır.)

Fenerbahçe ve Galatasaray Avrupa’da yoluna devam edecek. (Özne)

Okuldan geldi ve yemeğini yedi. (Cümleleri birbirine bağlamıştır.) 

 

“İLE” Bağlacı

Eş ve yakın anlamlı sözcükleri birbirine bağlayan sıralama bağlacıdır. Genellikle cümle içinde “ve bağlacı” ile eş değerdedir.

Yaşamak ile ölüm arasında ince bir çizgi vardır.

Fizik sınavını beşle yedinci dersin ortasında yapabiliriz.

Okulla ev arasında geçen bir yaşamı vardır.

Bugün kendime kazak ile gömlek aldım.

UYARI: “İle” hem bağlaç hem de edat görevinde kullanılabilmektedir. Eğer “İle” sözcüğünün yerine “ve” bağlacı getirildiğinde anlam bozuluyorsa edat, anlam bozulmuyorsa bağlaçtır.

Örnek

Telefon ile bilgisayar bu aralar sıklıkla kullandığım araçlardan. (Telefon ve bilgisayar = Bağlaç)

Makine ile yapamadıklarımızı kendimiz düzenliyorduk. (Makine ve yapamadıklarımız = Edat)

(DA) “DE” Bağlacı

Getirildiği sözcüğün anlamını güçlendiren “de-da” bağlacı pekiştirme bağlacı olarak tanımlanır. Bu bağlacın sadece “da” ya da “de” şeklinde kullanımları mevcuttur. Sözcüklerden ayrı bir şekilde yazıldığı için hiçbir zaman “te-ta” şeklindeki kullanımları bulunmaz.

Ankara’ya gidecek otobüste ben de vardım.

Sonunda kimyadan da geçtim.

Çocuk acıkınca ağladı da ağladı.

Başbakan da konuyla ilgili açıklama yaptı.

UYARI: “De” bağlacı ismin bulunma hal eki olan “de-da” ekiyle karıştırılmamalıdır. “De” bağlacı her halükarda sözcükten ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlamda bozulma olmaz. Ancak bulunma hal eki olan “de-da” sözcüğe bitişik yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulur. Daha fazla bilgi için “De Da Yazımı” başlıklı makalemize göz atabilirsiniz.

Örnek

Ahmet de derse geç kaldı. (Ahmet derse geç kaldı)

Ahmet’de olan notlar kaybolmuş. (Ahmet olan notlar kaybolmuş)

“Kİ” Bağlacı

Sözcüklerden ayrı bir şekilde yazılan “Ki” bağlacı farklı ögeleri birbirine bağlar, iki cümle arasında neden-sonuç anlamı kurar.

Buraya gelmiyor ki yüzünü görelim. 

Unutma ki bu millet ne zorlukları aşmış…

Ders çalışmalısın ki sınıfı geçebilesin. (Amaç-sonuç)

Ne zaman ders çalıştın ki… (Sitem etme)

Çaba göstermiyor ki öğrensin. (Neden-sonuç)

UYARI: Türkçede “Ki”nin (Sıfat-ilgi zamiri-bağlaç) üç farklı görevi olduğundan bunları birbirleriyle karıştırmamalıyız.  Bir tek bağlaç olan “ki” ayrı yazılmaktadır. Daha fazla bilgi için “Ki Yazımı” başlıklı makalemize göz atabilirsiniz.

Benimki dün akşam bozuldu. (ilgi zamiri)

Koridordaki öğrenciler içeri girsin. (Sıfat)

Öyle bir geçer zaman ki… (Bağlaç)

“ÇÜNKÜ” Bağlacı

Bir açıklama yapmak, bir sebep göstermek için kullanılan bağlaçlardandır.

Seni aramadım çünkü telefonumu kaybetmiştim.

Islandım çünkü yanıma şemsiye almamıştım.

Arabamı değiştirmedim, çünkü param yoktu.

• Bu nedenle, bu sebeple, bu yüzden ve zira gibi bağlaçlarla eş değerdedir.

Seni göremedim, bu yüzden eve geri döndüm.

Bunu başarabilirim, zira daha önce de yapmıştım.

“İSE” Bağlacı

Cümleler arasına karşılaştırma ve pekiştirme anlamı katan bağlaçtır.

Antalya’da hava 18 derece, İstanbul’da ise 4 dereceymiş.

Bizim okul saat 7’de, Aslı’nınki ise 8’de başlıyor.

Dikkat! “İse” bağlacı genellikle ek fiil ile karıştırılmaktadır. Ek fiil olan “ise” koşul bildirirken bağlaç olan “ise” karşılaştırma yapar.

Bozulursa yenisini alırım. (Şart= Ek Fiil)

Benim telefonumun ekranı ise 5.5″ boyutundaydı. (Karşılaştırma=Bağlaç)

“YA” Bağlacı

Farsça kökenli bir bağlaç olan “Ya”; cümle içinde soru belirtir, onay bildirir.

Ya gözler altındaki mor halkalar?

Ya düşündüğümüz gibi olmazsa?

“Ya…. ya” Bağlacı

Bu bağlaç iki cümlenin karşılaştırılması, iki cümledeki yargılardan birini seçme anlamı katar.

Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli.

Ya zengin olursan ya fakir.

Ya dersten kalıyor ya devamsızlıktan.

“AMA” Bağlacı (Zıtlık Bildiren Bağlaçlar) (Yalnız, Ancak, Fakat, Lakin Bağlaçları)

Aralarında bir karşıtlık bulunan cümleleri, yargıları birbirine bağlayan bağlaçlardır. Bu anlamda kullanılan bağlaçlar “Ama, fakat, yalnız, ancak, lakin, ne var ki, halbuki, ne yazık ki, buna karşılık, buna rağmen…” şeklindedir. Bu tür bağlaçların bir kısmının üzerinde zıtlık anlamı bulunmaktadır.

Çok bakınmış ama aradığı kişiyi bulamamıştı.

Oraya uçakla gelecektim fakat biletim iptal oldu.

Halbuki ailesinin durumu iyiydi.

Okula yürümüş ne yazık ki yolu bulamamıştı.

UYARI: “Yalnız ve Ancak” sözcükleri “Sadece” manasında kullanılıyorsa edattır.

Bu dosyayı yalnız Mert açabilir. (Sadece anlamında kullanıldığından edattır.)

Bu dosyayı inceledim yalnız bir şey anlamadım. (Ama anlamında kullanıldığından bağlaçtır.)

“OYSA – OYSAKİ” Bağlaçları

Yine cümleler arasında karşıtlık ilgisi kuran bağlaçlardandır.

Yalnız takılmaktan hoşlanıyordu, oysaki çevresi oldukça genişti.

Kargo bizi evde bulamamış, oysa tüm gün evdeydik.

“Bir…bir” Bağlacı

Güneş bir açıyor bir bulut arkasında kayboluyordu.

Satsam bir türlü satmasam bir türlü.

Kâh….Kâh Bağlacı

Farsça kökenli olan “Kâh” bağlacı “bazen” anlamını ifade eder.

Kâh çıkarım gökyüzüne kâh inerim yeryüzüne.

Kâh yer, kâh uyurdu.

“Kimi…kimi” Bağlacı

Kimi tok kimi açtı.

Kimi yer kimi bakar.

Kimi susarım, kimi söylerim.

“Hem…hem” Bağlacı

Cümleleri eşitlik ve birlikte olma ya da bazen de karşıtlık üzerinden birbirine bağlayan bağlaçtır.

Hem konuşur hem de itiraz ederdi.

Hem tembel hem de çevresine zararı dokunan biriydi.

“Ne…ne” Bağlacı

Ya görevdeş ya da zıt anlamlı sözcükler arasında kullanılan bir bağlaçtır.

Ne çalışır ne de umursardı.

Ne paramı geri verdi ne de arayıp sordu.

Ne parası ne malı vardı.

Bağlaç Konu Anlatımı PDF + Video (Deniz Hoca)

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Bağlaç PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ 9.Sınıf Ders Konuları
⇒ Sözcük Türleri
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF