Dolaylı Tümleç Nedir? Dolaylı Tümleç Örnekleri

Dolaylı tümleç, yüklemde bildirilen işin yapıldığı yeri bildiren, yüklemle ilgili yönelme, yaklaşma, ayrılma durumlarını gösteren bir cümle ögesidir. Aynı zamanda yer tamlayıcısı olarak da adlandırılır. Bu kelime ya da kelime grupları ismin hal ekleri olan “-e, -de, -den” yi alarak yükleme çeşitli anlamlar kazandırırlar. Hiçbir sözcük “-e, -de, -den” eklerini almadan dolaylı tümleç görevinde kullanılamaz. 

Hareket bildiren her cümlenin mutlaka bir mekanı ya da işin yapıldığı yön bulunur. Dolaylı tümleçler yüklemde bildirilen anlamı “yer, yaklaşma, yönelme, ayrılma, bulunma, uzaklaşma, yön” bakımından belirtir.

Dolaylı tümleci bulmak için cümle içerisinde yükleme çeşitli sorular sorulur. “Dolaylı tümleç nasıl bulunur?” sorusunun cevabı da aslında bu sorulardır. Cümlede dolaylı tümleci bulmak için sorulan sorular şunlardır:

Dolaylı Tümleç Soruları

İsmin -e hali: Kime, neye, nereye (yönelme, yaklaşma, yön)

İsmin -de hali: Kimde, nerede (bulunma, yer)

İsmin -den hali: Kimden, neden, nereden (ayrılma, uzaklaşma)

Dolaylı Tümleç Örnekleri

“Kime,neye, nereye” Soru Örnekleri

 Size büyük bir sürprizim var.  -> Kime? = size

Aylarca spor yapmıştım ve yaza hazırdım. -> Neye? = yaza

Beni bırakıp memlekete dönmüştü. -> Nereye? = memlekete 

“Kimde, nerede” Soru Örnekleri

Günlerce emek verip hazırladığım performans ödevimi trende unutmuştum. -> Nerede? = trende

Hiçbirimizde olmayan bu umut yalnızca Emel’de vardı. -> Kimde? = Emel’de

Denizde karartı var. -> Nerede? = denizde

İşimize yarar kitapları Deniz’de bulduk. -> Kimde? = Deniz’de

“Kimden, neden, nereden” Soru Örnekleri

Bu dükkanı açabilmek için parayı babamdan aldık. -> Kimden? = babamdan

Kuyudan su çekiyordu. -> Nereden? = kuyudan

Mayonez yumurtadan yapılır. -> Neden yapılır? = yumurtadan

UYARILAR

1. “Neden” sorusu eğer yükleme o ismin neyden yapıldığını, hammaddesini ya da aslını soruyorsa dolaylı tümleçtir. Ancak “neden” sorusu “niçin” manasında soruluyorsa zarf tümlecidir.

Ahmet güzel sözden anlamaz. -> Neden anlamaz? = güzel sözden (Niçin sorusuna cevap vermez bu nedenle dolaylı tümleçtir.

Elemeleri geçemediklerinden tüm takım ağlıyordu. -> Neden (Niçin) ağlıyordu? = Elemeleri geçemediklerinden (Neden sorusu niçin manasında sorulabildiğinden zarf tümlecidir.

2. Yer ya da bir nesnenin kimde olduğunu soran sözcüklerde cümle içerisinde dolaylı tümleçtir.

Geçen hafta nerede kalmıştık? (Nerede=D.T.)

Bu akşam nereye gidiyorsunuz? (Nereye=D.T.)

Şiir okuma sırası kimde kalmıştı? (Kimde=D.T.)

3. Bir cümleden birbirinden farklı anlamlardaki dolaylı tümleçler bir arada kullanılabilir.

Okula geçen gün keşfettiğimiz kestirme yoldan geldik. 

-> Nereye? = okula

-> Nereden? Kestirme yoldan

4. Cümle içerisinde “-e, -de, -den” ekini almış her sözcük ya da kelime grubu dolaylı tümleç olmayabilir. “-e, -de, -den” eklerini almış kelimeler yer değil de yükleme “zaman, durum, niçin” anlamlarını katıyorsa zarf tümlecidir.

Bu türküyü yürekten söylüyordu. -> Nasıl söylüyordu = yürekten > Zarf tümleci

Birazdan sınav başlayacak. -> Ne zaman? = birazdan > Zarf tümleci

Sınıfta kaldığından eve gelmiyordu. -> Neden gelmiyordu? = sınıfta kaldığından > Zarf tümleci

Ayrıca Bkz ⇒ KONU VİDEOSU

⇒ Cümlenin Ögeleri ⇐