Edebiyat tarihi geçmişte ortaya konulan eserleri inceleyen bir bilim dalıdır. Edebiyat tarihinin incelediği eserlerin hala canlı olması bakımından tarihle arasında bir fark vardır. Tarih ise olayların geçmişte kalmasından dolayı eskiyi inceler.
Edebiyat tarihi sadece bir eseri incelemez; eserle beraber eserin yazıldığı dönem ile yazarı da doğrudan olarak edebiyat tarihinin kapsamına girer. Bir eseri yazıldığı dönemden ayrı tutamayacağımız için edebiyat tarihi aynı zamanda eserin yazıldığı dönemi de inceler. Çünkü her eser yazıldığı dönemden çok fazla iz taşır. Bu bakımdan tarih bilimiyle bir ilişki içerisine girer. Edebiyatın tanımı yapıldığında genel olarak sanat olduğu vurgusu yapılır. Ancak edebiyatın sanat olmasının yanı sıra eserleri incelemesi ve tahlil etmesi bakımından bir bilim yönü daha vardır. Bu bilim yönünü oluşturan en güçlü yan ise edebiyat tarihidir.
9. Sınıf Türk edebiyatı dersinde zihniyet konusunu işlemiştik. Her dönemin kendine has yaşam tarzı, yaşam biçimi ve yaşama bakış açısı vardır. İşte bu yaşama bakış açısı kendini edebiyata ve edebi esere de yansıtır. Bu nedenle eser yazıldığı dönemden izler taşır. Aynı şekilde yazarın hayatı da edebiyat tarihi kapsamına girer. Çünkü eseri yazarından bağımsız düşünemeyiz. Bir eseri yaratıcısından ayrı düşünürsek yorumlamada ve anlamada çok büyük hatalar yaparız. Yazarın düşünceleri, dünyaya bakışı, siyasi kimliği mutlaka eserlerine yansır. Eseri sadece okumakla anlayamayacağımız için eserleri incelerken yazarın edebi kişiliğini ve hayatını da inceleriz. Edebiyat tarihi hangi bilim dallarından yararlanır? Edebiyat tarihi inceleme yaparken tarih biliminin yanında bibliyografya, sosyoloji ve psikoloji gibi dallardan da yararlanır. Ayrıca Bkz ⇒ Edebiyatın Bilimlerle İlişkisi
Edebiyat tarihçisi geçmişi incelerken edebiyatı daha rahat inceleyebilmek için edebiyatı dönemlere ayırır. Bizim edebiyatımızı bilimsel olarak inceleyip belirli Türk edebiyatını dönemlere ayıran ilk isim Mehmet Fuat Köprülü’dür. Fuat Köprülü, Türk Edebiyatını: İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, İslamiyet’in etkisinde gelişen Türk edebiyatı ve Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı olmak üzere üç başlıkta incelemiştir.
Edebiyat Tarihinin Kapsamı Nelerdir?
Edebiyat tarihi neleri kapsar sorusunun cevabı şu şekildedir:
-Dönemin eserlerini inceler.
-Sanatçıların hayatlarını ve edebi kişiliklerini inceler.
-Edebi hareketlilikleri inceler.
-Edebi türlerin gelişimini takip eder.
-Dönemin sosyal ve siyasi hayatını inceler.