Öncelikle şunu söylememiz gerekir ki sanat en az insanlık tarihi kadar eski bir tarihe sahiptir. Bugün, binlerce yıl öncesinde yapılmış mağara resimlerine, süs eşyalarına ve bazı heykellere rastlamamız mümkündür. Ancak insanlar aradan geçen binlerce yıl içersinde sanata farklı bakış açıları getirmiş ve dünyadaki gelişmelere paralel bir yol çizmişlerdir.
İnsanlık tarihi boyunca birçok farklı alanda uğraş veren sanat insanları olmuştur. Bu sanatçılar dönem dönem aynı düşünce ve sanat anlayışı etrafında toplanmışlar; bunun sonucunda sanatta o güne kadar olandan daha farklı yollar çizmişlerdir. Bu yeni çizgilerden ilerleyen sanatçılar buna göre eserlerini oluşturmaya başlar ve böylelikle sanat akımları doğmuş olur. Bu nedenle sanat akımları sanatçıların ortak düşüncelerini yansıtan bir hareket ve eğilim olarak tanımlanabilmektedir.
Edebi Akım (Edebiyat Akımı): Bir sanatçı topluluğunun belli bir zamanda ortak bir güzellik, düşünce, sanat ve anlayış çerçevesinde oluşturdukları edebiyat hareketleriyle birlikte benzer özellikler taşıyan edebi eserler vermeleri sürecine “Edebi Akım” denir.
Edebiyatın Sanat Akımlarıyla İlişkisi
Herhangi bir sanat dalında doğmuş olan akımlar daha sonra etkisini farklı sanat dallarında da göstermeye başlar. Dolayısıyla bizi ilgilendiren kısmıyla “Edebiyat akımları” aslında bağımsız akımlar olmayıp genel olarak sanat akımlarının edebiyata yansıyan görüntüsü olarak ele alınmalıdır. Yazarlar ve şairler bir sanat akımından etkilenir ve buna göre eserlerini oluşturmaya başlar. Bu bakımdan eserlerin içeriği, şekli, üslubu, ele alınma yöntemi gibi unsurlar bu sanat akımlarının etkisiyle yön kazanmaya başlanır.
Sanat akımları incelediğinde şu görülür ki hiçbir akım kendiliğinden ortaya çıkmamıştır. Her akımın arka planında mutlaka dönemsel şartlar yer almaktadır. Bu nedenle toplumsal değişimlerin etkisinde kalan sanat akımları aynı zamanda toplum gerçeğini yansıttığından tüm sanat dallarını etkisi altına alır. Edebiyat eserleri de dönemin toplumsal şartlarından etkilenir ve ait olduğu toplumun özelliklerini barındırır. Bu nedenle toplumsal değişimlerin etkisiyle şekillenen akımlar yazar ve şairleri de etkileyerek ortaya konulan eserlere yansımıştır. Bir sanat anlayışı etrafında yazılan eserler ise edebi akımların oluşmasını sağlamıştır.
Sanat akımlarının birçoğu Yunan ve Latin edebiyatlarının da etkisiyle Avrupa’da doğar. 19.yüzyılda Batı Edebiyatları etkisine giren Türk Edebiyatı da böylelikle bu sanat akımlarından etkilenmiş olur. 19.yüzyılın ikinci yarısından itibaren bizim edebiyatımızı “Klasisizm, romantizm, realizm, natüralizm, parnasizm ve sembolizm” gibi derin bir şekilde etkilemiştir. Ancak her sanat akımı toplumsal değişimlerin bir sonucu olarak ortaya çıktıklarından bizim toplumsal hayatımıza uzak olan sanat akımları Batı edebiyatlarındaki gibi etkin olmayı başaramamıştır.
Edebiyat üzerinde etkili olan sanat akımları ve genel özellikleri ise şu şekildedir:
Klasisizm
- Eski Yunan ve Latin edebiyatlarının ilkelerine dayanarak 17.yüzyılda doğmuş olan bu akımda önemli olan insanın aklı ve toplumsal ahlak ilkeleridir.
- Anlatımda mükemmeliyeti benimsemiş akım edebiyat içerisinde oldukça katı kurallar ortaya koymuştur.
- Konular tarihten alınır, kişiler soylulardan seçilir, dil yalın olarak kullanılır ve çirkin sözlere eserde yer verilmez.
- Edebiyat sanatında daha çok tiyatro ve şiirde kendisini hissettirmiştir.
Romantizm
- Klasisizm akımına tepki olarak 18.yüzyılın sonuna doğru doğmuştur.
- Aklın yerine bu akımda duygular ön plana çıkmıştır.
- Kişiler toplumun her kesiminden seçilmiştir.
- Sanatçılar eserlerine kendi duygu ve düşüncelerini de katmıştır.
- Edebiyatta romantizmin ilk örnekleri tiyatroda verilmiştir.
- Tiyatroda binlerce yıl istisnasız uygulanan üç birlik kuralı kaldırılmıştır.
- Ayrıca Bkz. -> Romantizm
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ 11.Sınıf Ders Konuları
⇒ TYT Türkçe
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF