Eleştiri Nedir? Eleştirinin Özellikleri

Eleştiri denildiği zaman birçoğumuzun aklına bir eser, bir kişi ya da bir durum hakkında yerme amaçlı olumsuz düşüncelerin ortaya konulması şeklinde yanlış bir algı gelir. Eleştiri yapmak ya da bir diğer adıyla tenkit etmek bir eserin hem olumlu hem de olumsuz yanlarını ortaya koyabilmektir.

Eleştiri Nedir?

Bir edebi eser ya da herhangi bir sanat eseri hakkında doğru sonuçlara ulaşmak adına; o eser ile ilgili ortaya konan olumlu ve olumsuz yorumlara, eserin değerini ortaya koymak adına yapılan muhakemeye eleştiri yani tenkit denir. Eleştirideki amaç eserin gerçek değerini ortaya koyabilmek olduğundan tenkit edecek kişinin nesnel davranması gerekmektedir.

Tenkit sadece edebi eserlere yapılmaz, sanatın hemen birçok alanında bu değerlendirmeleri görmekteyiz. Doğru yapılan eleştiriler sayesinde sanatın daha ileriye taşınacağı bir gerçek olarak kabul görür.

Bir sanat eserini eleştiren kişiye münekkit ya da eleştirmen denir. Eleştirmenlerin değerlendirme yaptıkları konuyla ilgili yüksek bir bilgisinin ve tecrübesinin olması gerektiğinden bir eser hakkında değerlendirme yapmak zor olmakla birlikte uzmanlık gerektiren bir iştir.

Eleştirmenlerin sahip olması gereken özellikler şu şekildedir:

* Geniş bir bilgi birikimine ve kültüre sahip olurlar.

* Alanlarında uzman kişilerdir.

* Öznel değil nesnel değerlendirmeler yaparlar.

* Amaçları güzellik oluşturmak değil güzel olanı okura sunmaktır.

* Ele aldıkları eserin iyi ve kötü yanlarını ortaya koyarlar.

Eleştirinin Özellikleri (Tenkit Özellikleri)

→ Nesnel değerlendirmeler etrafında sanat ve edebiyatta yol gösteren bir düşünce yazısıdır.

→ Eserin iyi ve kötü yanları ortaya konarak yapıtın değeri belirlenir.

→ Yapılan bu tenkitlerle sanatçının kendini geliştirmesi amaçlanır.

→ Eleştirinin merkezinde eser ve sanatçı yer alır.

→ Eleştirmen eleştiri yapacağı türün özelliklerini çok iyi bir şekilde bilmeli, kültürlü, geniş ve ileri görüşlü olmalıdır.

→ Anlatım açık ve anlaşılır olmalıdır.

→ Eleştirmenin bir diğer görevi de eseri okuyucuya tanıtmaktır.

→ Sadece eseri yerme amacıyla yazılmaz; olumlu ve olumsuz tarafları vurgulanarak iyiye ve güzele götürme amacı vardır.

→ Öznel değerlendirmeler yerine nesnel değerlendirmelere dayanır.

Eleştiri Türleri

Eleştirmenlerin ele aldıkları eserleri inceleme ve değerlendirme ile esere yaklaşım tarzları bakımından eleştiri genel anlamda beş türde ele alabiliriz: öznel, tarihi ve sosyolojik, sanatçıya yönelik, esere yönelik, çözümleyici tenkit. Daha fazla bilgi için “Eleştiri Türleri” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

Türk Edebiyatında Eleştiri

Türk edebiyatında eleştiriye dair ilk izler divan şiirindeki hicivler ile halk şiirindeki taşlamalar olarak kabul edilir. Ancak eleştirinin “Tenkit” adıyla bir tür olarak Türk Edebiyatı’nda yer edinmesi ise Tanzimat Dönemi‘nde gerçekleşmiştir. Türk edebiyatındaki ilk eleştiri örneği de Namık Kemal’in, Ziya Paşa’nın kitabını eleştirdiği “Tahrib-i Harabat” adlı eseridir. İlk eleştiri yazısı olarak yine Namık Kemal’in “Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazâtı Şâmildir” adlı yazısı kabul edilir.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ Slayt – PDF
⇒ Türk Edebiyatı’nda Eleşti
⇒ Eleştiri Türleri
⇒ Edebiyat Ders Konuları
⇒ Türkçe Ders Konuları