Gazete Çevresinde Gelişen Metinler

Öğretici Metinler, bilgi vermek ve adı gibi öğretmek amacıyla oluşturulan metinlere verilen genel bir isimdir. Öğretici metinler sınıflandırması içinde “Gazete Çevresinde Gelişen Metinler“, gazetelerde yayınlanan ve okurlarıyla buluşan metinlerden oluşmaktadır.

Gazetenin ortaya çıkmasından sonra gazetelerde yayınlanarak gelişen bazı metin türleri şunlardır:

• Makale
• Fıkra
• Deneme
• Eleştiri
• Sohbet
• Röportaj
• Mülakat
• Haber Yazıları

Gazete Çevresinde Gelişen Metinler

Makale

Bir gerçeği açıklamak, düşünceleri dile getirmek ya da belli görüşü savunmak, desteklemek için yazılan yazılara genel olarak makale denir.

→ Gazete, dergi ya da günümüzde internette yayınlanır.

→ Ele alınan konu bilimsel bir yöntemle incelenir.

→ Makalenin yazılış amacı bilgi vermek olsa da makalede sadece bilgi verilmez, aynı zamanda verilen bilgi kanıtlanmaya çalışılır.

→ Dili sadedir ve süsten uzak ciddi bir üslubu vardır.

→ Terimlere sıklıkla yer verilir, açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerine ağırlık verilir.

→ Makalelerde nesnellik ön plandadır.

→ Bilimsel ve edebi olmak üzere iki tür makale vardır.

→ Edebiyatımızdaki ilk makale örneği Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval gazetesinde yazdığı Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi olarak kabul edilir.

Deneme

Herhangi bir konuda kesin sonuçlara ulaşmadan, kendi kendine konuşuyormuş havası taşıyan ve okuyucuyu düşünmeye yönlendiren yazılara deneme denir.

→ Denemelerin amacı okuyucuyu ikna etmek ya da anlatılanları ispat etmek değil, herhangi bir konuda okuyucuyu düşünmeye yönlendirmektir.

→ Yazar, denemesini yazarken herhangi bir kaygı taşımaz, düşüncelerini olduğu gibi okuyucuya aktarır.

→ Deneme yazarı sadece düşüncelerini açık bir şekilde ortaya döker ve onu yorumlamak ya da inanmak okuyucuya düşer.

→ Konu bakımından herhangi bir sınırlaması bulunmayan denemeler, her konuda yazılabilir.

→ Açık ve akıcı bir anlatım vardır.

→ Yazar, kendi kendine konuşuyormuş havasında olduğu için samimi bir üslubu vardır.

→ Birçok türün özelliklerini aynı anda göstermesi ve düşünceleri derinlemesine ele aldığından zor bir türdür.

→ Deneme türünün ilk örneklerini veren sanatçı Fransız yazar Montaigne’dir.

→ Türk edebiyatında ise ilk deneme örnekleri, Tanzimat Dönemi’nde verilmiştir.

→ Cumhuriyet Dönemi’nde ise deneme türünde önemli bir gelişim görülür.

→ Türk Edebiyatı’nda deneme türünde yazılmış ilk eser Ahmet Haşim’in “Bize Göre” ve “Gurebahane-i Laklakan eserleri kabul görür.

Fıkra

Bir yazarın dergi ve gazete gibi yayınlarda, güncel olaylar hakkında görüşlerini fazla detaya girmeden ve kanıtlama çabası olmadan ortaya koyduğu kısa fikir yazılarına fıkra denir.

→ Bu tür aynı zamanda köşe yazısı olarak da adlandırılır.

→ Gazete ve dergi köşelerinde yayınlanır.

→ Konular daha çok günlük olaylardan ve ülke sorunlarından oluşmaktadır.

→ Günlük konuları ele aldığından fıkralar kısa bir süre sonra güncelliğini kaybeder.

→ Ele alınan konunun kanıtlanması ve belgelenmesi gibi zorunluluk yoktur.

→ Okuyucu kitlesi halk olduğundan sade ve anlaşılır bir dili vardır.

→ Anlatımda samimi bir üslup ve sohbet havası bulunur.

→ Ele alınan konu işlenerek ve yorumlanarak yazarın konu hakkındaki düşünceleri etkili bir şekilde ortaya konulur.

→ Köşe yazılarının yazarlarının tarafsız olması beklenir.

→ Türk edebiyatında ilk fıkra örnekleri Tanzimat Dönemi’nde verilmiştir.

→ Edebiyatımızda fıkra türünün ilk örneklerini Ahmet Rasim vermiştir.

→ Refik Halit Karay ve Peyami Safa da fıkra türünde tanınmış yazarlardır.

Eleştiri

Bir edebi eser ya da herhangi bir sanat eseri hakkında doğru sonuçlara ulaşmak adına; o eser ile ilgili ortaya konan olumlu ve olumsuz yorumlara, eserin değerini ortaya koymak için yapılan muhakemeye eleştiri yani tenkit denir.

→ Eleştirinin temelinde düşünce yer almaktadır.

→ Nesnel değerlendirmeler etrafında eleştiri, sanat ve edebiyatta yol gösteren bir düşünce yazısıdır.

→ Yapılan bu eleştirilerle sanatçının eksik yönlerini görmesi ve kendisini geliştirmesi amaçlanır.

→ Eleştiri türünün merkezinde eser ve sanatçı yer alır.

→ Eleştirmen, eleştiri yapacağı türün özelliklerini çok iyi bir şekilde bilmeli yani uzman olduğu konuda yazmalıdır.

→ Anlatım açık ve anlaşılır olmalıdır.

→ Eleştirmenin bir diğer görevi de eseri okuyucuya tanıtmaktır.

→ Sadece eseri sadece yerme amacıyla yazılmaz; olumlu ve olumsuz tarafları vurgulanarak iyiye ve güzele götürme amacı vardır.

→ Öznel değerlendirmeler yerine nesnel değerlendirmelere dayanır.

→ Edebiyatımızda ilk eleştiri örnekleri Tanzimat Dönemi’nde verilmiştir.

→ Türk edebiyatındaki ilk eleştiri örneklerini“Tahrib-i Harabat” ve  “Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazâtı Şâmildir” adlı yazılarla Namık Kemal vermiştir.

→ Eleştiri Türleri:

• Öznel (İzlenimci) Eleştiri
• Tarihi ve Sosyolojik Eleştiri
• Sanatçıya Yönelik Eleştiri
• Esere Yönelik Eleştiri
• Çözümleyici Eleştiri

Sohbet

Günlük yaşamdaki konular üzerine bir yazarın, kişisel düşüncelerini detaya inmeden karşısındaki kişiyle sohbet ediyormuş gibi ele alarak genellikle de gazete ya da dergilerde yayınladığı yazı türüne sohbet denir.

→ Konular genellikle güncel olaylardan seçilir.

→ Ele alınan güncel konular hakkında yazar kendi kişisel düşüncelerini ifade eder.

→ Yazar konuyu okurla konuşuyormuş havası içinde ele aldığından oldukça samimi bir üslup söz konusudur.

→ Sohbette düşüncelerin kanıtlanması gibi bir çaba yoktur.

→ Yazar soru-cevaplarla anlatıma samimiyet katar.

→ Bu türde yazılan metinler genellikle uzun olmaz ve gazete-dergilerde yayımlanır.

→ Sohbet üzerinden yazar nüktelerle okuyucuyu düşündürme gayreti içerisindedir.

→ Bu türdeki yazılara eskiden “musahabe” denilmiştir.

→ Sohbet türünün edebiyatımızda ilk örnekleri Tanzimat Dönemi’yle birlikte verilmiştir.

→ Ahmet Rasim : Ramazan Sohbetleri

→ Şevket Rado : Eşref Saati, Aile Sohbetleri

Röportaj

Herhangi bir durum, olay, yer veya kişi hakkında yapılan gözlemlerin, araştırmaların ve incelemelerin bir metin ve fotoğraflarla gazete ve dergi üzerinden okuyucuya aktarılmasına röportaj denir.

→ Röportaj sözcüğü dilimize Fransızcadan geçmiş ve toplamak, günün raporu şeklinde anlamlara gelmektedir.

→ Röportaj, gazete çevresinde gelişen bir tür olmakla birlikte oldukça kapsamlı ve gözlem barındıran bir metin türüdür.

→ Amaç derinlemesine ele alınan konunun net bir şekilde okuyucuya aktarılması, kamuoyunun aydınlatılmasıdır.

→ Ele alınan konu, okuyucunun ilgisini çekecek şekilde aktarılır.

→ Bu türde, yazarın kendi izlenimleri ve düşünceleri de yer alır. Bu özellik, bu türü haber metinlerinden ayırır.

→ Bir belgesel havasında yazılır.

→ Başta açıklayıcı anlatım, öğretici anlatım, öyküleyici anlatım, betimleyici anlatım olmak üzere birçok anlatım türünden yararlanılır.

→ Konunun daha iyi anlaşılabilmesi, daha inandırıcı olması ve anlatımı canlı kılma açısından olayların merkezindeki kişilerle olan konuşmalara da yer verilir.

→ Gazete üzerinden halka hitap ettiğinden sade bir dili vardır.

→ Metin içerisinde konuyla ilgili olarak fotoğraflar da yer alır.

→ Röportajlarda anlatım genellikle birinci ağızla yapılır.

→ Yaşar Kemal, röportaj türünde tanınmış en önemli isimdir.

→ Fikret Otyam, Yılmaz Çetiner, Kenan Akın röportaj türünün önemli isimleri arasındadır.

Mülakat

Herhangi bir konu üzerinde sanat, edebiyat, spor, siyaset, bilim gibi alanlarda ün yapmış kişilerle soru-cevap şeklinde yapılan konuşmalara mülakat denir.

→ Mülakat iki kişinin ya da bir kişiyle bir grup arasındaki bilgi alışverişidir.

→ Bir sanatçıyı ya da herhangi bir alandaki ünlü kişiyi daha iyi tanımamızı sağladığından önemli bir türdür.

→ Öncesinde titiz ve ayrıntılı bir hazırlık çalışması gerektirir.

→ Anlatımın sade ve açık olmasına dikkat edilir.

→ Kişinin konuşmaları değiştirilmeden ve yorumlanmadan olduğu gibi aktarılır.

→ Mülakat sırasında sorulacak sorular öncesinde titizlikle hazırlanmalıdır.

→ Üzerinde konuşulan konu çoğunlukla toplumu ilgilendiren, toplumun ilgisini çekecek türde olur.

→ Üzerinde konuşulacak konunun uzmanlarıyla mülakat yapılır.

→ Asıl amaç bilgi vermek olduğundan genellikle dil göndergesel işlevde kullanılır.

Gazete Çevresinde Gelişen Metinler PDF + Video

Sizlere özel hazırlamış olduğumuz “Gazete Çevresinde Gelişen Metinler” konu notlarını yukarıda tüm ayrıntısıyla aktardık. Böylelikle AYT Edebiyat hazırlığınızı yaparken bu konudaki tüm ayrıntılara en kolay anlatım tarzıyla ulaşabileceksiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Gazete Çevresinde Gelişen Metinler PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ TYT Türkçe 
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF