Genç Kalemler Dergisi – Yeni Lisan Makalesi

II. Meşrutiyetten sonra 1911’de Selanik’te yayımlanan, Yeni Lisan hareketinin savunucusu olan ve Milli Edebiyatı başlattığı kabul edilen dergidir. 15 günde bir çıkan edebi ve milli bir mecmuadır. Kapatılana kadar Türkçülük ideolojisinin yayın organı olmayı sürdürmüştür. Üyeleri edebi faaliyetlerinin getirmiş olduğu siyasi boyutlarını yani Türkçülük fikirlerini gizlemeyi düşünmemişlerdir.

Dilde sadeleşme adına, milli bir edebiyatın oluşturulması adına sistemli bir hareket içerisinde bulunmuşlardır. Türkçedeki yabancı hakimiyetinin sonlandırılması yönünde görüşlerini dile getiren dergi yazarları Türkçede İstanbul şivesini esas tutmuşlardır. Artık Türk edebiyatının taklit safhasından yaratma safhasına geçmesini savunmuşlardır. Dergide yeni lisan tanıtılmaya çalışılırken eski ve sade dille yazılmış eserleri de karşılaştırmalı olarak incelemiş ve yayımlamıştır yazarlar. Ayrıca dergide Batı dillerinden yapılan tercüme eserlerde yayımlanmıştır. Bu anlamda dergide var olan diğer anlayış “Batıcılık” tır. Dergi toplam 33 sayı yayımlanmış ve balkan savaşları sebebiyle kapatılmak zorunda kalmıştır. Yeni lisan hareketinde bu derginin küçümsenmeyecek bir yeri vardır.

Genç Kalemler dergisinin maksadı konuşma dilini yazı dili haline getirebilmekti. Onlara göre Türkler çok güzel ve düzgün konuşuyordu. Fakat yazılarında secili, sanatlı bir anlatım vardı. İşte bu durumu ortadan kaldırıp dilde sadeliği gerçek anlamda sağlamayı hedeflediler.

Yeni Lisan Makalesi

Yeni Lisan makalesi edebiyatta kökten bir değişiklik yapacak Milli Edebiyatın bildirisi olarak kabul edilir. Bu makalede Milli Edebiyatın dil konusu ele alınır. Bu makalede dille ilgili ortaya konan düşünceler maddeler halinde sıralanmıştır.

1. Yabancı dilden hiçbir şekilde dil bilgisi kuralı Türkçeye dahil edilmeyecek. Aynı zamanda Arapça ve Farsçadan Türkçeye geçmiş ve halk dilinde de kullanılır hale gelen bazı kelimeler Türkçeye uygun şekilde kullanılacaktır. Genç Kalemler dergisinde yazan Ömer Seyfettin’e göre  ihtiyaç duyulan kelimeler dışarıdan alınabilirdi. Fakat bu kelimeler Türkçenin ünlü uyumlarına göre dile kazandırılmalıdır. Örneğin “Keraeste” kelimesini olduğu gibi Türkçeye almak değil de bu kelimeyi “kereste” olarak dilimize almak. Yani Genç Kalemler dergisine ve Ömer Seyfettin’e göre başka dillerden dilbilgisi kuralları alınmamalıdır. Örnek olarak “mektub” Arapça bir kelimedir. Bu kelimenin çoğulu ise “mektubat” tır. Türkçede çoğul olarak “mektuplar” kelimesi varken Arapça kurallarıyla çoğul olan kelimeyi kullanmak hatadır. Ömer Seyfettin bu düşünceyle başka dilden kelimenin alınmasında bir sorun olmadığını sadece başka bir dilin dilbilgisi kurallarıyla kelimelerin dilimize geçemeyeceğini savunmaktadır.  

2. Ama, lakin gibi artık Türkçede kullanılması alışılmış hale gelen edatlar dışında hiçbir şekilde yabancı edatlar kullanılmayacaktır.

3. Yazı ve konuşma dilinde milli ve basit bir lisan anlayışı egemen olmalıdır.

4. Konuşma ve yazı dili olarak İstanbul Türkçesi esas alınmalıdır.

5. Sonuç olarak Türkçedeki batı-doğu taklitçiliğini tamamen engellemek.

Yeni Lisan makalesinde ortaya konulan düşüncelerin uygulanabilirliğinin olması, o dönem devletin bulunduğu zor durumu atlatması için savunulmaya başlanan Türkçülük fikrine uygun olması gibi sebeplerle kısa süre içerisinde bu fikir geniş bir alan buldu kendine. O dönem yayın yapan çoğu dergi bu düşüncelere uygun yayınlar yapmaya başladı. Genç Kalemler dergisinde 18 yazı yayımlanmıştır. Bu yazıların 6 tanesi Ömer Seyfettin’e aittir. Genç Kalemler dergisinde yayımlanan “Yeni Lisan” makalesinin sonunda soru işareti (?) vardır. Yeni Lisan makalesinin Ömer Seyfettin’e ait olduğunu biz daha sonradan Ali Canip’ten öğreniyoruz.

Peki Ömer Seyfettin’in “Yeni Lisan” makalesine imza atmamasının sebebi neydi? Bu sorunun cevabını şu şekilde verebiliriz: Bu yeni hareketi tek bir isme bağlı göstermemek, bu makalenin dergideki tüm yazarların görüşünü yansıttığını anlatmak içindir.

Genç Kalemler Dergisi Yazarları

Dergiyi çıkaranlar arasında Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp, Akil Koyuncu, Aka Gündüz bulunmaktadır. Genç Kalemler dergisi 11 Nisan 1911 ile Eylül 1912 yılları arasında yayımlanmıştır. Selanik Beyaz Kule ’de bir çay bahçesinde toplanan Ömer Seyfettin, Ali Canip ve Ziya Gökalp bu derginin temellerini atmışlardır.