Türkçe – Edebiyat Dersi TYT Türkçe ve AYT Edebiyat Kaynak Sitesi
“Güzel sanatlar ve edebiyat” konusuna geçmeden önce ifade etmemiz gerekir ki insanı yansıtan bir sanat olan edebiyatın sadece sanatla değil insanın içinde olduğu her şeyle yakından ya da uzaktan bir ilişkisi vardır. Aynı zamanda bir sanat dalı olarak kabul edilen edebiyatın güzel sanatlar içindeki yeri ve ilişkisi oldukça derindir.
Güzel Sanatlar ve Edebiyat
Duygu, düşünce ve hayallerin insanlarda estetik bir zevk uyandıracak şekilde söz ya da yazıyla aktarılması sanatına edebiyat denir.
Sanat ise yine edebiyatta olduğu gibi duygu, düşünce ve hayallerin insanlarda estetik zevk uyandıracak şekilde çeşitli şekillerde (müzik, resim, heykel, mimari vb.) dışa aktarılmasıdır.
Güzel sanatlar, insanlara estetik zevkler veren ve onların hislerine hitap eden bir dal olarak karşımıza çıkar. Birçok eser türü olmasına rağmen güzel sanatlar bireyde coşkuya olanak verdiği, estetik bir haz uyandırdığı ve içinde kullanılan malzemelerin kaliteli olması bakımından bir adım öne çıkarmaktadır. Güzel sanatlarla ilgili sınıflandırma yapılırken en mantıklı yön sanatların kullandıkları malzemelerin baz alınması olacaktır.
Güzel Sanatlar Tablosu
A. İşitsel (Fonetik) Sanatlar
- Edebiyat
- Müzik
B. Görsel (Plastik) Sanatlar
- Resim
- Heykel
- Mimari
C. Dramatik (Ritmik) Sanatlar
- Tiyatro
- Sinema
- Dans
- Bale
- Opera
Edebiyatın Güzel Sanatlar İçindeki Yeri
Edebiyat, güzel sanatların en gözde yapı taşlarından olup fonetik alanına yani sesle yapılan alanına dâhildir. Güzel sanatlar ve edebiyat ilişkisi bu sebeple çok özeldir çünkü dil ve kelimeler bir şeyi var etmek, bir olayı anlatmak, açıklamak, sevinci dile getirmek, üzüntü, sevinci ve buna benzer binlerce şeyi en iyi şekilde karşıya aktarmak için gereken en temel şeylerdir.
Dil insanoğlunun binlerce yıldır günlük yaşamında kullandığı ve her geçen gün gelişen bir kavramdır. Dilin bugün ulaşmış olduğu güç, dili kullanarak sanat icra eden edebiyata sınırsız bir dünya sunmaktadır. Edebiyat gücünü ve etkili olmasını tamamen söze dayanır olmasından alır. Edebiyatı güçlü yapan sadece sözcüklerin varlığı ya da zenginliği değildir. Dilin çeşitli anlamlara gelecek şekilde farklı kullanım olanağı edebiyatı daha güçlendiren bir diğer unsurdur. Edebiyatında temelini oluşturduğu için güzel sanat yönünden de dil ve kelime olmazsa olmazlardandır. Edebiyatın güzel sanatlarda önemi tartışılamayacak derecede büyüktür.
Edebiyat amaç olarak eserlerinde estetik bir keyif vermek ister, bireye bir düşünceyi, bir fikri, bir olayı, bir akımı, bir bilgiyi aktarmak ister. Edebiyat bunları yaparken güzel sanatlar içinde ayrı bir yer edinir. Güzel sanatlar dili kullanan her ögeyi özel kılar. Çünkü dil bir milletin bir toplumun her şeyidir. İletişim olduğu kadar var olmaya yardımcı etkendir. Güzel sanatlara göre insanlara ayrı bir zevk veren, insanı aydınlatan, insana benliğini anlatan şeyler değer açısından paha biçilemez. Edebiyat bu alanda en iyi öğretidir ve güzel sanat ile edebiyat bağı asla kopmaz.
Sanat ve Zanaat Arasındaki Fark Nedir?
Öğrencilerin karıştırdığı konulardan birisi de “sanat ve zanaat” ilişkisi, benzerlikleri ve farklı olmaktadır. Bu nedenle en basit şekilde sanat ile zanaat farkı şu şekilde özetlenebilir:
+ Sanat, insanın duygu, düşünce ve hayallerinin estetik bir değer oluşturularak aktarılması işidir. Zanaat ise sanattan farklı olarak işi estetik bir değer için değil çeşitli maddesel ihtiyaçlarını karşılamak adına yapar.
+ Sanat insanlara coşku ve heyecan vermek ister ancak zanaat maddi ihtiyaçları karşılar yani zanaatın ilk amacı fayda sağlamaktır.
+ Sanatçının yaptığı eser özgündür yani başkasının ürününe benzemez ancak zanaatkarın yapmış olduğu malzemenin birçok benzeri vardır. Örneğin zanaatkarın yapmış olduğu kasenin milyonlarca benzeri vardır.
Edebiyatın güzel sanatlar içindeki yerini belirtiniz.
Edebiyat yukarıda da belirtildiği gibi fonetik sanatlar içinde yer alır. Edebiyatın sese ve dile dayanıyor olması ona sanatlar içinde ayrı bir yer kazandırır.
Edebiyatın diğer güzel sanat dallarıyla benzer yönlerini belirtiniz.
Her sanat dalının birbirinden ayrı yönleri olduğu gibi ortak özellikleri de vardır. Özellikle edebiyatın işitsel bir sanat olması bakımında müzikle aynı kategori içinde değerlendirildiğini biliyoruz. Edebiyatın diğer sanatlarla benzer yönlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Estetik bir değer taşıması
- Duygulara hitap etmesi
- Kendi içinde bir uyum taşıması
Edebiyatın diğer güzel sanat dallarından ayrılan yönlerini belirtiniz.
Edebiyat öncelikle kullanılan malzeme bakımından diğer sanatlardan ayrılır. Bunun dışında kendini ifade ediş anlamında da -ki sesle, dille ifade eder- diğerlerinden farklıdır.
Güzel sanatların bir dalı olan edebiyatın kullandığı malzeme, zaman içinde nasıl gelişmiştir?
Edebiyatın malzemesinin dil olduğunu söylemiştik. Dil ise yaşayan bir canlı gibidir, zamanla gelişimini sürdürür. İnsanoğlunun gelişimi ile birlikte dil de bugün sınırlarını oldukça geliştirmiştir. Dilin oluşturmuş olduğu bu zengin dünya ile birlikte edebiyat sanatının sınırları da sonsuzluğa ulaşmıştır.
Güzel Sanatlar ve Edebiyat PDF + Video
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Güzel Sanatlar ve Edebiyat PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
NOT: “Güzel Sanatlar ve Edebiyat AYT” konusunun giriş kazanımını oluşturduğundan bu konuya dikkatli çalışmanız ve not almanızı, sanatların yer aldığı tabloyu bilmenizi tavsiye ederiz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ 9.Sınıf Ders Konuları
⇒ TYT Türkçe
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF