Halk Hikayesi

Sözlü olarak halkın arasında yaşayan, çoğu zaman gerçeğe yakın aşk ve kahramanlık gibi olaylara dayalı hikayelere “Halk hikayesi” ya da “Halk öyküsü” denir. Türk edebiyatının en eski anlatım geleneğini oluşturan destanlar, birtakım değişikliklere uğrayarak yerini zamanla halk hikayesine bırakmıştır. Uzun bir süre anlatım geleneğimiz olan halk hikayeleri de 19.yüzyılda yerini modern hikayeye bırakmıştır. Bu nedenle halk hikayeleri için destan ile modern hikayeciliğin arasındaki bir köprüdür yorumu yapılabilmektedir.

Halk Hikayesi Nedir?

Türk edebiyatında özellikle 16. yüzyılda Anadolu halkı arasında bu geleneğin yaygınlaştığı görülür. Özellikle 15. yüzyıldan sonra destan geleneğinin kaybolduğu ve onun yerine halk arasında bu hikayelerin anlatıldığı bilinir. Halk hikayesi, destan geleneğinin bir devamı niteliğinde olduğu için yer yer destansı özellikler gösterdiği görülür. Türk edebiyatında destandan halk hikayesine geçiş eseri olarak “Dede Korkut Hikayeleri” kabul görür. Dede Korkut Hikayeleri incelendiğinde taşıdığı özellikler hem halk hikayesi hem de destansı özellikleri göstermektedir. Bu da eserin geçiş dönemi eseri olduğunu gösterir. Halk hikayeleri aynı zamanda araştırmacılar tarafından hikayeye ve romana geçiş eserleri şeklinde yorumlanır. 

Halk hikayelerinin merkezinde halka mâl olmuş belirli kahramanlar yer almaktadır. Herkes tarafından tanınan bu kahramanların başından geçen olaylar, genellikle aşıklar tarafından halka anlatılmıştır. Ellerindeki sazla hikayeleri anlatan aşıklar, hikayeleri nazım-nesir karışık bir şekilde anlatmıştır. Özellikle kahramanların birbirleriyle olan konuşmaları, duygusallığın ağır bastığı yerler nazım şekilde oluşturulmuştur.

Halk Hikayesi Özellikleri

1. Halk hikayeleri destan geleneğinden doğmuş ve onun yerine geçmiştir. Daha sonra ise yerine modern hikayeye bırakmıştır.

2. Nazım-nesir karışık bir şekilde anlatılır. Hikayenin anlatıldığı yerlerde nesir; duyguların ifade edildiği, konuşmaların yer aldığı bölümler ise nazım olarak aktarılmıştır.

3. Bu hikayelerde genellikle aşk ve kahramanlık konuları işlenmiştir.

4. Halk hikayelerinin anlatıcıları ise çoğu zaman meddahlar ve saz çalan aşıklar olmuştur.

5. Söyleyeni belli değildir, yani halk hikayeleri anonimdir.

6. Herhangi bir yazara değil de halkın ortak malı olduklarından ait oldukları dönemin zihniyetini yansıtırlar.

7.  Destanlara kıyasla olağanüstülük daha kısıtlıdır.

8. Destan ve roman arasında bir köprü görevi görmektedir. Yani destanların romanlara dönüşmesinden önceki son aşamadır.

9. Anlatılanlar gerçekten yaşanmamış olabilir.

10. Belirli kahramanlar üzerine kurulmuştur.

11. Konuları bakımından iki başlıkta sınıflandırılır: aşk ve kahramanlık hikayeleri.

12. Çoğu hikaye “İlahi bakış açısı” ile anlatılır. Yani anlatıcı tüm olanlara, geçmişe ve geleceğe vakıf biridir.

13. Halka hitap ettiği için halkın konuştuğu günlük dille anlatılır yani dili sadedir.

Konularına Göre Halk Hikayeleri

Konularına göre halk hikayeleri üç başlıkta incelenir.

Aşk Hikayeleri: Bu hikayelerinin merkezindeki konu olarak aşktır. Türk halk öyküleri içerisinde en fazla kullanılan tema aşktır. Aşk temalı halk hikayelerinin başlıca örnekleri şunlardır: Kerem ile Aslı, Ercişli Emrah ile Selvihan, Tahir ile Zühre, Ferhat ile Şirin.

Dini Temalı Kahramanlık Hikayeleri: Bu tür hikayelerin merkezinde ise bir kişinin gösterdiği kahramanlıklar yer almaktadır.Dini temalı kahramanlık temalı halk hikayesi örnekleri ise şunlardır: Hayber Kalesi, Battal Gazi, Danişment Gazi.

Destanî Halk Hikâyeleri: İçerisinde destansı özellikler barındıran hikayelerdir. Örneğin Dede Korkut Hikâyeleri ve Köroğlu Hikâyesi bu türdeki hikayelere örnek gösterilebilir.

Halk Hikayesi Bölümleri

Türk halk öyküleri genel anlamda beş farklı bölümden oluşmaktadır:

Fasıl: Hikayeye başlanmadan önce anlatıcının dinleyiciyi hazırlamak için söylediği türkü ve okuduğu şiiri içeren bölümdür.

Döşeme: Halk hikayesinin giriş bölümüdür. Burada aşık dinleyicilerin dikkatini çekmek birtakım tekerlemeler söyler ve kahramanlar tanıtılır. Eski kahraman ve aşıklarda bu bölümde anılabilir.

Asıl Olay: Bu bölümde ise halk hikayesinin asıl konusu anlatılır. Halk hikayesinin en uzun ve ana bölümü burasıdır.

Dua: Bu bölümde ise halk hikayesi sonlandırılır. Kavuşamayan tüm aşıklar için bir dua edilir. Bu bölüm genellikle anlatıcı tarafından “Ustamızın adı Hıdır, elimizden gelen budur.” sözleriyle biter.

Efsane: Hikaye bittiğinde hikayeden bağımsız olarak anlatılan efsanelerin yer aldığı bölümdür.

Halk Hikayesi ile Destan Arasındaki Farklar

* Destanlar manzum şekilde söylenirken halk hikayeleri nazım-nesir karışık bir şekilde anlatılır.

* Destanda olağanüstü özellikler ağır basarken halk hikayeleri gerçeğe daha yakındır.

* Destan kahramanları yaşamış kişilerden oluşurken halk hikayelerindeki kişiler hayali olabilir.

* Halk hikayeleri destanların devamı niteliğindedir. Destanlar yerini halk hikayesine bırakmıştır.

Konuyla ilgili çalışma soruları

1) Halk hikayesi nedir?

2) Halk hikayesinin özellikleri nelerdir?

3) Halk hikayesinin bölümleri nelerdir?

4) Halk hikayesi çeşitleri nelerdir?

Halk Hikâyesi PDF + Video

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Halk Hikayesi PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒  PDF / Slayt
⇒ 10.Sınıf Ders Konuları
⇒ TYT Türkçe 
⇒ AYT Edebiyat