Cumhuriyet Edebiyatı içinde tarihleri kesin çizgilerle belli olmasa da yaklaşık olarak 1954-1980 yılları arasında hakim olmuş ve daha çok şiir alanında belirginleşerek belli özellikleri gösteren edebi hareketliliğe “İkinci Yeniciler” adı verilmektedir.
Hareketin ismi bir önceki hareket olan “I.yeniciler” ismi göz önünde bulundurularak verilmiştir. Bu edebiyat hareketi hakkında çokça makaleler yazılmış ve 1970’ten sonra kitap halinde incelemeler yapılmıştır. Yapılan bu geniş çaplı incelemeler sonrasında “II.Yeni Antolojisi” oluşturulmuştur. Bu antoloji II. Yeni’yi kitap düzeyinde derli toplu tanıtan ilk eserdir.
İkinci Yeniciler Şiiri Doğuşu
İkinci yeni şiirleri yaşanılan döneme bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Hem ikinci dünya savaşı psikolojisini yaşayan bir dünya ve Türkiye’nin o dönemlerinde umutsuzluğa itilmişliğin ve dışlanmışlığın neticesidir ikinci yeni şiiri. İkinci Yeni şiiri ortak bir hareket sonrasında doğmamış, 1950 yılların başlarında çeşitli mecmualarda yayımlanan şiirlerde bir değişiklik hissedilmeye başlanmıştır. 1955’lerde İlhan Berk de bu anlamsız şiir akımına dahil olmuştur.
Şiirde görülen bu yeni edebi anlayışına göre şiir herhangi bir anlam ifade etmez ve yayınlanan şiirler alışılmış şiirlere pek benzememektedir. Daha sonrasında bu şiirleri beğenen ve etkilenen şairlerde bu şiirler gibi yazmaya başlamış ve 1. Yeni Şiirine yani Garipçilere bir tepki ortaya konulmaya başlanır.
Yapılan eleştireler daha çok Garip şairlerinin, şiiri sadece bir biçim sorunu olarak ele almaları yönündedir. Onlara göre Garipçiler biçime önem verip şiirin özünü ihmal etmişlerdir. Bu yıllarda Muzaffer Erdost bu şiirler için “İkinci Yeni” ifadesini kullanmış ve isim kalıcı hale gelmiştir. En önemli İkinci Yeni şairleri ise Edip Cansever, Cemal Süreya, Ece Ayhan, Sezai Karakoç, Ülkü Tamer, Turgut Uyar, İlhan Berk’tir.
İkinci Yeniciler Özellikleri
* Garipçilerin şiiri basitleştirmesi nedeniyle şairlerin tepki göstermesi sonrasında ikinci yeni şiir anlayışı doğmuştur diyebiliriz.
* İkinci Yeni şiir anlayışında duygular ve hayaller ön plana çıkmıştır.
* Sürrealizm yani gerçeküstücülük akımının etkileri görülür.
* Şiir dili, kapalıdır ve sembollerle bezendiğinden anlaşılmazdır.
* Ölçü ve kafiyeye karşı çıkmışlar ve ahengi aliterasyon, asonans ve kelime tekrarlarıyla sağlamışlardır.
* Şiirin öyküleştirilmesini eleştirmişlerdir.
* Şiirde bir anlam bulunmaz. Şiirde amaç hissettirmektir.
* İkinci yeni şiirlerinde bireysellik ön plandadır.
* İkinci yeni şiir anlayışı, şairlerin ortak bir hareketinden doğmamıştır. 1954-1980 yıllarında yazılan şiirler incelendiğinde birbirinden bağımsız hareket eden şairlerin ortak bir noktada şiir yazdıkları görülmüştür.
İkinci Yeniciler İle İlgili Çıkarımlar
1. Gelenekten Kopma: Gelenek, edebiyat geleneğidir. Edebiyat geleneğimiz de dönemlere dayanır. Bütün bu geleneksel dönemlerde vezin, redif ve kafiye vardır. İkinci yeni şairleri ise bunlardan kopmuşlardır.
2. Biçimciliğe Önem Verme: Klasik edebiyattaki gazel, kaside; halk edebiyatındaki türkü, mani gibi nazım şekillerini kabul etmezler.
3. Değiştirime Gitme: Yerleşmiş kelime gruplarının yerini, anlamını değiştirirler. “Seninle sevişmek oluyorum durup durup” mısrasındaki “oluyorum” geleneksel kullanımda “istiyorum” olarak geçer.
4. Karıştırıma Başvurma: Kelimeler çoğu zaman karıştırılmıştır.
5. Özgür Çağrışım Yöntemini Kullanma: Çağrışım bir psikoloji terimidir. Ancak onların çağrışımı böyle değildir.
6. Soyutlamaya Yönelmek: Nesneleri ait oldukları doğal mekanlardan ayırmaya soyutlama denir.
7. Anlamdan Uzaklaşmak: Birçok şiirde anlamdan kopmuşlardır. Özellikle İlhan Berk şiirde anlamsızlığı savunanların başında yer almıştır.
8. İmgeyi Öne Çıkarma: İkinci Yeni hareketinin en sevilen özelliğidir. Garipçiler imgeye karşıydılar. Bunlar ise imgesiz şiir olamayacağını söylemişlerdir.
9. Us/Akıl Dışına Çıkma: Bu akımın önemli özelliklerindendir.
10. Güç Anlaşılmak/Kapalı Olmak: Bu şiirin eleştirilen yönlerinden biridir. Bunun sonucu olarak İkinci Yeniciler okurdan uzaklaşmış, halka sırtını çevirmiş ve çevreden kaçmışlardır.
Ayrıca Bkz ⇒ İKİNCİ YENİ ŞİİRİ VİDEO