İlahi, kelime anlamı olarak “Allah’a özgü, Allah’a ait” manalarına gelen ve “Dini-Tasavvufi Halk Şiiri”nin önemli bir nazım türü olarak Anadolu’da çok sevilen bir şiir türüdür. Sözlük anlamı olarak ele alırsak bu kelime Arapça kökenli olmakla birlikte “Allah’a ait” olmak manasını taşımaktadır. İslamiyet’in hakim olduğu topraklardaki halkın edebiyat gelenekleri içinde bu nazım şekline ayrıca bir önem verilmiş, Allah’a olan o içten aşk bu şekilde dile getirilmiştir.
İlahi Nedir?
İlahi, mutasavvıf şairler tarafından Allah’ı övmek ve Allah’a yalvarmak amacıyla yazılan, kendisine ait bir özel ezgiyle söylenen dini konulu şiirlerdir. İlahiler kendilerine özel bir ezgiyle dörtlükler halinde ve hece ölçüsünün 7, 8, 11’li kalıplarıyla söylenmektedir. Konuları Allah sevgisi olan bu şiirlerin dörtlük sayısı da genellikle 3-7 arasında değişmektedir.
Türk Edebiyatı’nda bu nazım şeklinin ilk örneklerini 12.yüzyılda yaşamış olan Ahmet Yesevi vermiştir. Ahmet Yesevi’nin “Divan-ı Hikmet” adlı kitabının içerisindeki şiirler bu nazım şeklinin ilk örnekleri olarak değerlendirilmektedir. Ancak ilahilerin en güzel örneklerini Anadolu’da 13.yüzyılda yaşamış olan Yunus Emre vermiştir. Yunus Emre, şiirlerini bugün bile anlaşılabilecek kadar sade bir şekilde dille getirmiştir. Aynı zamanda ilahilerindeki düşünceler, içinde bulunmuş olduğu halkın ortak duygularından oluşmaktadır. Bu nedenle Yunus Emre, yüzyıllarca Türk halkı tarafından sevilmiş ve benimsenmiş bir isim olmuştur.
Halk Edebiyatı bünyesinde oluşan “Dini Tasavvufi” olarak adlandırılan şiirlerin çok büyük bir bölümü ilahilerden oluşmaktaydı. Mutasavvıflar, Allah’a olan büyük aşklarını bu nazım şekliyle dile getirmişler ve aynı zamanda dinin yayılmasında büyük bir rol oynamışlardır. Bu şiirler yine bir gelenek dahilinde kendilerine özgü özel bir ezgiyle söylenmişlerdir.
Bu nazım şekli daha çok tarikatlar çevresinde “Dini Tasavvufi” halk şiiri geleneği altında oluşmuş ve varlığını güçlü bir şekilde devam ettirmiştir. Tüm tarikatlar bu nazım şekline özel bir ilgi göstermiş, kendi inanışlarını ve kurallarını da bu şiirler üzerinden aktarmışlardır. Ancak ilahiler tarikatlara göre gerek isim olarak gerekse ezgisel olarak farklılıklar göstermektedir. Tarikatlara göre bu nazım biçimi; ilahi, nefes, deyiş, ayin vb. şekillerde isimlendirilmiştir.
İlahi Özellikleri
→ Diğer şiirlerden farklı olarak ilahiler kendilerine ait özel bir besteyle okunur. Özel bir besteye sahip olmaları en belirgin özelliğini oluşturmaktadır.
→ Bu şiirlerin konusu Allah sevgisini içermekle birlikte amaç Allah’ı övmektir.
→ İlahiler çoğunlukla hece ölçüsüyle yazılır. Hece ölçüsünün 7, 8 ve 11’li kalıbıyla söylenmişlerdir.
→ Her ne kadar hece ölçüsüyle de söylenseler aruz ölçüsüyle oluşturulmuş örnekleri de bulunmaktadır.
→ Bu şiirlerin nazım birimi ise dörtlüktür. Dörtlük sayısı ise genellikle 3-7 arasında değişmektedir.
→ İlahiler tarikatlara göre farklı bir şekilde isimlendirilmiştir. Örneğin bu tür için Yeseviler “Hikmet”, Bektaşiler “Nefes”, Mevleviler “Ayin” ismini kullanmışlardır.
→ Bu şiir türünde amaç Allah sevgisini ve dini inançları halka benimsetmek olduğundan dil samimi ve akıcı bir şekilde kullanılmıştır.
→ Diğer halk şiirlerinde olduğu gibi şairler şiir içinde mahlaslarını kullanmışlardır.
→ İlk örneklerini Ahmet Yesevi vermiştir.
→ Bu şiir türünün en başarılı örneklerini Yunus Emre vermiştir.
→ Bu nazım şekli çeşitli tarikatlarda farklı isimlerle anılmıştır: İlahi, nefes, deyiş, ayin…
→ İlahilerin divan edebiyatındaki karşılıkları olarak “Tevhid ve Münacat” gösterilebilir.
İlahi Örnekleri
Yukarıda yer alan şiir Yunus Emre’nin bilinen ilahilerinin başında yer almaktadır. Şiirin incelemesi ise şu şekildedir:
Nazım Biçimi: İlahi
Nazım Birimi: Dörtlük
Ölçü: 8’li hece ölçüsü
Teması: Aşktır. Ancak bu aşk beşeri değil Allah’a duyulan ilahi aşktır.
Dil ve Özellikleri: Şiirin dili dönemine göre oldukça anlaşılır bir şekilde yazılmıştır. Bu nedenle şiir halk tarafından rahatlıkla anlaşılmış ve benimsenmiştir.
İlahi PDF + Video
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “İlahi Nedir? PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Dini Tasavvufi Halk Şiiri
⇒ Nefes
⇒ 10.Sınıf Ders Konuları
⇒ TYT Türkçe
⇒ AYT Edebiyat