İşaret Zamiri Nedir?

İsim olmadığı halde cümlede bir ismin yerini tutan, kişileri ya da varlıkları karşılayan sözcüklere zamir denir. Adıllar, isimlerin yerini çeşitli özelliklere göre karşıladığından zamirleri niteliklerine göre sınıflandırırız.Bu adıl türlerinden; kişileri, varlıkları ve kavramları işaret yoluyla karşılayanlarına “İşaret Zamiri” denir.

Örneğin elimizde yeni aldığımız bir telefonun olduğunu düşünelim. Telefonu arkadaşlarımıza gösterirken işaret ederek “Bunu” yeni aldım deriz.  Yani artık “bu” dedikten sonra bir daha telefon dememe gerek kalmadan tüm arkadaşlarınız burada kastedilenin telefon olduğunu anlayacaktır. Dolayısıyla telefon ismini kullanmak yerine işaret ederek “bu” sözcüğünü kullanmak dil de bir tasarruf sağlamış olacaktır. Bu şekilde bir varlık işaret edilerek kullanılan adıla işaret zamiri denir.

Türkçede asıl işaret zamirleri “Bu, şu, o” sözcüklerinden oluşmaktadır. Çok yakın bir varlık işaret edilirken “bu”, biraz uzaktaki varlık “şu”, daha uzaktaki varlık işaret edilirken de “o” sözcüğü kullanılmaktadır.

Aynı zamanda “bu, şu, o” adılları ismin hal eklerini üstlerine alarak cümle içinde çeşitli şekillerde kullanılabilir. Bu sözcüklerin hal ekleriyle çekimli bir şekilde cümle içinde işaret zamiri olarak şu şekilde kullanılabilir:

Yalın hali: Bu, şu, o
Belirtme hali: Bunu, şunu, onu
Yönelme hali: Bura, şura, ora
Bulunma hali: Bunda, şunda, onda
Ayrılma hali: Bundan, şundan, ondan
İlgi hali: Bunun, şunun, onun
Vasıta hali: Bununla, şununla, onunla
Eşitlik hali: Bunca, şunca, onca 

Yukarıda yer alan kelimeler dışında “Öteki, beriki, diğeri, öbürü, böyle, şöyle, öyle” sözcükleri de işaret zamiri olarak kabul görmektedir.

İşaret Zamiri Örnekleri

Bundan ettiğimiz karı başka sektörlere yatıracağız. (Bundan= gıda)
En son onunla yolculuk yapmıştım. (Onunla= THY)
Oraya şunu asmalıyız. (Şu= tablo)
Onlar en sevdiğim kazaklarım. (Onlar= kazak)
Ders dinlerken şunları deftere yazdım. (Şunları= notlar)
Bu araçların bir de şöylesini test etmelisiniz. (Şöylesi= araba)
Çanta kaybolunca ötekini yolladık. (Öteki= çanta)
Ders çalışırken şunu anlayamadım, bana anlatır mısın? (Şunu= kafiye konusunu)
Okuldan dönerken yolda bunu bulmuşlar. (Bunu=cüzdan)
Güzel yarınlar için hiç durmadan çalışmalısınız, bunu unutmayınız! (Bunu=güzel yarınlar için hiç durmadan çalışmalısınız)
Yeni evimizde ona ihtiyacımız kalmayacak. (Ona=buzdolabı)

UYARILAR!

⇒ “O” sözcüğü eğer bir insanın yerine kullanılırsa şahıs zamiri, eğer insan dışında bir varlığın yerine kullanılırsa işaret zamiri olmaktadır., Bu nedenle bu sözcüğün geçtiği cümleleri iyi analiz etmek gerek. İnce bir ayrıntı olduğundan genellikle sınavlarda bu noktadan sorular yöneltilmektedir.

Geçtiğimiz yıllarda onu öğretmenlik yaparken görmüştüm. (O= Kişiden bahsettiğinden şahıs zamiridir.)
Artık gelir getirmediğinden onu satmak zorunda kaldılar. (O= Dükkan. Bir varlığın yerine kullanıldığından işaret zamiridir.

⇒ İşaret zamirleri isim tamlamasının tamlayanı görevinde kullanılabilir.

Bunun boyası dökülmeye başlamıştı.
Onun motorundan yanık kokusu geliyordu.

⇒ İşaret zamirleri ve işaret sıfatları sıklıkla birbiriyle karıştırılmaktadır. İşaret eden sözcüklerin zamir olabilmeleri için yalnız kullanılmaları gerekir. Eğer işaret anlamı taşıyan sözcükler bir ismin önünde kullanılırsa sıfat olur.

Bunu ütüleyerek dolaba asar mısın?
(Bunu kelimesi işaret yoluyla ismin yerine geçtiğinden adıldır.)

Bu gömleği ütüleyerek dolaba asar mısın?
(Bu sözcüğü gömlek kelimesinin yerine geçmemiş, bizzat ismin önüne geldiğinden işaret sıfatıdır.)

⇒ İşaret zamirleri bir olay, durum ve yargının yerine de kullanılabilir.

Sınıfı geçmek için çok çalışmalısın, bunu unutma.
(Bunu derken “sınıfı geçmek için çok çalışmalısın” ifadesi kastedilmiştir.)

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ Zamir PDF / Slayt
⇒ 9.Sınıf Ders Konuları
⇒ Deniz Hoca Edebiyat PDF Notlar
⇒ TYT Türkçe 
⇒ AYT Edebiyat