İsim Tamlaması Nedir? İsim Tamlaması Örnekleri

İsimler herhangi bir canlı ya da cansız varlığın karşılığı olan sözcüklerdir. Ancak bazen tek bir sözcük varlıkların anlamlarını karşılamakta zorlanır ve bir ad başka isimle anlam bağı kurarak kelime grubu oluşturur. İşte burada “İsim tamlaması nedir?” sorusunun cevabı ortaya çıkar. En az iki ismin bir araya gelerek kendi aralarında oluşturdukları anlam ilgisi isim tamlaması – ad tamlaması olarak adlandırılır.

İsim Tamlaması Nedir?

En az iki ismin yan yana gelerek birbirlerini tamamlamasıyla oluşan söz grubuna “İsim Tamlamaları” denir.

→ İsim tamlaması için en az iki sözcük olmalıdır.

→ İsim tamlamalarını oluşturan sözcüklerden birinci olan isme “tamlayan” ve ikinci olan isme “tamlanan” adı verilir. Tamlayan ve tamlananın kendilerine ait ekleri ve görevleri vardır.

→ Tamlayan ekleri “-in, -ın, -un, -ün“, tamlanan ekleri ise “-i, -ı, -u, -ü” şeklindedir.

TAMLAYAN	TAMLANAN
Bilgisayar	ekranı
Defterin	ortası
Uçak	kanadı
Tiyatro	gösterisi
Belediyenin	anonsu

İsim tamlamalarında unutmamamız gereken bir nokta; isim tamlamalarında en az iki ismin bulunması hususudur.

Dikkat! Zamirler de isim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan görevinde olabilir.

• Onun sesi jüri tarafından beğenilmedi. (Onun: kişi zamiri)
• Kitapların hepsini çöpe attı. (Hepsi: belgisiz zamir.)

→ İsim Tamlamaları genel olarak dört başlıkta incelenir.

İsim Tamlaması Konu Anlatımı

1-Belirtili İsim Tamlaması

Bu tamlama çeşidinde tamlayan yani birinci isim ilgi ekini (“-in, -ın, -un, -ün” eklerinden birini), tamlanan yani ikinci isim ise iyelik ekini (“-i, -ı, -u, -ü” eklerinden birini) almak durumundadır. Bu ekleri almış ve aralarında AİTLİK ilgisi kuran tüm tamlamalar belirtili ad tamlaması olarak adlandırılır.

Bu tamlamada bahsi geçen isimler bellidir, söylendiğinde akla bilinen tek bir varlık ya da düşünce gelir. Bu nedenle bu tür tamlamalara “belirtili” adı verilmiştir.

Belirtili isim tamlamalarında tamlayanı bulmak için iyelik eki almış tamlanana “Neyin? Kimin?” sorularını sormamız gerekir.

Dikkat! Belirtili isim tamlamasında tamlanan birden fazla tamlayana ya da tam tersi tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabilir.

Şehrin sokakları, caddeleri, evleri ve çarşısı o kadar düzenli ki… (Tamlayan şehir-in, tamlanan ise sokakları, caddeleri, evleri, çarşısıdır. Görüldüğü gibi tamlayan birden fazla tamlananla ilgi kurmuştur.)

Evlerin, arabaların, dükkanların sigortası mutlaka yaptırılmalıdır. (Tamlanan sigortas-ı, tamlayan ise evlerin, arabaların, dükkanlarındır. Görüldüğü gibi tamlanan birden fazla tamlayanla ilgi kurmuştur.)

Dikkat! Belirtili isim tamlamalarında bazen tamlayan düşebilir ve söylenmez. Bu tür isim tamlamasına “tamlayanı düşmüş isim tamlaması” denir.

Telefonunuz masada kalmış. (Sizin telefonu-nuz)

Arabası bozulmuştu. (On-un arabası)

Dikkat! Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcük ya da sözcükler girebilir.

Babamın dedesinden miras kalan saati kayboldu. 

Dikkat! Bazen tamlayan ile tamlananın cümle içerisindeki yeri değişebilir.

Soğuğu kötü olur buraların kışın.

Dikkat! Tamlayan eki “-im“, tamlanan eki “-ım, -imiz, -iniz, -leri” şeklinde karşımıza çıkabilir.

Bizim arabamız, onun akrabaları

2-Belirtisiz İsim Tamlaması

Tamlayanın yani birinci ismin ek almadığı ancak tamlananın yani ikinci ismin iyelik eki olan “-i, -ı, -u, -ü” harflerinden birini almasıyla oluşturulan isim tamlaması çeşididir. Bu tür isim tamlamalarında aitlikten ziyade iki ismin birlikte yeni bir varlık ya da kavram ismi oluşturma ilgisi vardır. Bu tür tamlamalarda bahsi geçen isimler belirsizdir. Örneğin aşağıdaki örnekte “kapı kolu” denildiğinde hangi kapıdan bahsedildiği belirsizdir. Bu nedenle bu tür tamlamalara “belirtisiz” adı verilmiştir.

NOT: “Kendi” zamiri belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan görevinde kullanılabilir.

Kendi derdi ona yetmezmiş gibi başkalarının sorunlarını da dinliyordu.

Dikkat! Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan yer değiştiremez, aralarına sözcük giremez.

3-Zincirleme İsim Tamlaması

Başlı başına bir tamlama çeşidi olmayan “Zincirleme İsim Tamlamaları” aslında belirtili ve belirtisiz isim tamlamalarının kendi aralarında birbirlerine bağlanması durumudur. Yani zincirleme isim tamlaması için en az 3 ismin birbirine bağlanması gerekmektedir. Karışık gibi görünün zincirleme isim tamlaması belirtili-belirtisiz isim tamlamalarının kavranması durumunda çok basit bir şekilde anlaşılabilir.

4-Takısız İsim Tamlaması

Takısız ad tamlaması oldukça tartışmalı bir konu olduğundan bazı kaynaklar takısız isim tamlamasını yok sayarlar. O kaynaklara göre takısız isim tamlamaları aslında bir sıfattır. Sıfata oldukça fazla benzeyen takısız isim tamlamaların ayırt edici yönü ise şudur: Takısız isim tamlamalarında tamlayan tamlananın yani birinci isim ikinci ismin NEYDEN yapıldığını ya da NEYE benzediğini belirtir.

İpucu: Takısız isim tamlamalarını kolayca anlayabilmek için tamlamadaki iki ismin arasına “-den, -dan” ekini getirebiliriz.

İsim Tamlaması PDF + Video (Deniz Hoca)

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “TYT Türkçe Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “İsim Tamlamaları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒  PDF / Slayt
⇒ 9.Sınıf Ders Konuları
⇒ Sözcük Türleri
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF