KASİDE (Kaside Nedir? Kasidenin Özellikleri – Kasidenin Bölümleri)

Kaside nazım biçimi, Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra oluşan “Divan Edebiyatı” içerisinde yer alan ve sevilen bir şiir türüdür. Arap edebiyatından edebiyatımıza geçen bu türle ilgili gelen “Kaside nedir? Kasidenin özellikleri nelerdir?” şeklindeki soruların cevaplarını bu yazımızda bulabileceksiniz. 

Kaside Nedir?

Arapça bir kelime olan “Kaside”  kasıt, kastetmek, niyet etmek gibi anlamlar taşımaktadır. Genellikle din ve devlet büyüklerine övgüler dizmek için aruz ölçüsüyle 33-99 beyit arasında yazılan kendi içinde birbirinden farklı bölümlerden oluşan divan şiirine kaside denir. Gazel ile birlikte divan şiirinde en çok sevilen nazım biçimlerinin başında yer almaktadır.

Bu nazım biçimi Arap edebiyatında doğmuş oradan İran edebiyatına geçmiş ve İran edebiyatının şiirimiz üzerindeki tesiriyle birlikte divan şiirinde de kullanılmaya başlanmıştır. Bu nazım biçiminin bizim edebiyatımızdaki ilk örneklerine 13. yüzyılda rastlamaktayız. Örneğin bu yüzyılda Mevlana, tevhid ve münâcat şeklinde yaklaşık 300 kaside yazmıştır. 14. yüzyılda divan şiirinde önemli bir gelişimle birlikte kaside sayısında da artış olmuştur. 17. yüzyılda da Nefi ile birlikte bu nazım şeklinin en başarılı örnekleri verilmiştir.

Yüzyıllar boyunca kaside geleneği varlığını devam ettirmeyi başarmıştır. Ancak Tanzimat Dönemi’nde vatan şairi olarak bilinen Namık Kemal, bu şiir biçiminde önemli değişiklikler yapmıştır. O güne kadar bu şiirlerde din ve devlet büyükleri övülürken Namık Kemal şiirinde “Hürriyet”e övgüde bulunmuş ve şiirine Hürriyet Kasidesi adını vermiştir.

Kaside Özellikleri

→ Kasideler beyitlerle kurulan nazım biçimidir.

→ Beyit sayısı 33-99 arasında değişir ancak kasidelerin daha çok 40-45 beyit arasında yazıldığını söyleyebiliriz. Ancak bunun yanı sıra 33 beyitten az ve 99 beyitten fazla olan eserler de bulunmaktadır.

→ Kasidenin ilk beytine “matla”, son beytine ise “makta” denir. En güzel beyti ise “Beytü’l Kasid” olarak adlandırılır.

→ Bu türün en başarılı örneklerini “Nefi” vermiştir.

→ Şairin mahlasının geçtiği beyte ise “Taç Beyit” denir.

→ İlk beyit kendi arasında kafiyelidir. İlk beyitten sonra gelen tüm beyitlerin ikinci dizesi ilk beyitlerle kafiyelidir. Yani kafiye şeması şu şekildedir: aa, ba, ca, da, ea, fa, ga, ha…

→ Ölçü olarak aruz ölçüsü kullanılmıştır. Aruz kalıpları konusunda da herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. İlk beyitte hangi aruz kalıbı kullanılırsa şiirin sonuna kadar aynı kalıp kullanılmaya devam edilir.

→ Bu nazım biçimiyle tevhid, münacaat, naat, medhiye, fahriye, hicviye, mersiye gibi konularda şiirler yazılmaktadır.

→ Fuzulî’nin Hz.Muhammed’i övdüğü “Su Kasidesi” adlı şiiri, bu nazım biçiminde yazılmış en başarılı ve meşhur eserlerin başında yer almaktadır.

→ Kasidelerin kendi içinde farklı özellikler gösteren altı bölümü bulunmaktadır.

→ Kasideler hangi konuda yazılırsa o isimle anılmaktadır: Örneğin “fahriye, hicviye, tevhid, münacaat, naat, medhiye,  mersiye”

Kasidenin Bölümleri

Bu nazım biçimi kendi içinde altı bölümden oluşmaktadır. Bu bölümleri ve özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Nesib (Teşbib) : Nesib bölümüyle kasideye giriş yapılır. Bu bölüm kasidenin en uzun bölümünü oluşturur. Beyit sayısı genellikle 15-20 arasında değişir. Bu bölümde övgü yapılmaz genellikle şair sevgilisini ya da başka dünya güzelliklerinden bahseder.
2. Girizgah: Bu bölüm giriş bölümünden medhiye bölümüne geçerken söylenen beyitlerden oluşur. Giriş bölümünden sonra şair direkt olarak övgüye başlamaz. Birkaç beyitle övgüye hazırlık yapar.
3. Medhiye: Kasidenin asıl konusu olan övgünün yapıldığı bölümdür. Burada şair övgüyü sunacağı kişiden bahseder ve onu över. Bu bölümde övülen kişi için çok abartılı bir şekilde benzetme ve sanat yapılır.
4. Tegazzül: Bu bölüm gazelden oluşur. Övgüden sonra şair kasidesinde bir gazele yer verir.
5. Fahriye: Şairin kendini övdüğü bölüme verilen addır.
6. Dua: Kaside güzel dileklerle kapanır. Bu bölümde şair şiiri sunduğu kişi ve kendisi için Allah’a, Peygambere güzel dileklerde bulunur.

Konularına Göre Kasideler

• Tevhid: Allah’ın tek olduğunu, birliğini ve yüceliğini anlatan şiirlerdir.
• Naat: Hz.Peygamber’e övgülerin yer verildiği şiirlerdir.
• Münâcât: İçeriği Allah’a yakarışlar ve yalvarışlar şeklinde olan şiirler.
• Methiye: Genellikle devlet büyüklerinin övüldüğü, bir kişiyle ilgili övgülerin yer aldığı şiirlerdir.
• Hicviye: Bir kişiyi eleştirmek için yazılan, yergilerin yer aldığı şiirlerdir. Bu konuda en iyi şiirleri Nefi yazmıştır.
• Fahriye: Şairin abartı katarak kendisini övmesidir.
• Mersiye: Ölen bir kişinin ardından duyulan üzüntünün dile getirildiği şiirlerdir.

Kaside Örneği

Bu nazım şeklinde verilebilecek en güzel örnek Fuzulî’nin “Su Kasidesi” olacaktır. Daha fazla bilgi ve şiir tahlili için “Su Kasidesi” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Kaside PDF + Video

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “AYT Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Kaside PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Divan Edebiyatı
⇒ 10.Sınıf Ders Konuları
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF