Kutadgu Bilig: Özellikleri, Yazarı, İçeriği, Hakkında Bilgi

Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra XI.yüzyılda ortaya konulan ilk eser, Yusuf Has Hacip’in 1069 yılında kaleme aldığı “Kutadgu Bilig” adlı eserdir. Mutluluk veren bilgi anlamına gelen bu eserinde yazar, hem bu dünyada hem de ahirette insanın mutlu olmasının yollarını anlatmaya çalışmıştır. Kitabın giriş kısmında Yusuf Has Hacip, okuyana kutlu olsun ve yol göstersin diye kitaba “Kutadgu Bilig” adını verdiğini söyler. Aynı zamanda siyasetname özelliği gösteren bu eser Karahanlılar’ın hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Karahan’a sunulmuştur.

Mesnevi türünde yazılan Kutadgu Bilig, 6645 beyitten ve 173 dörtlükten oluşur. Aynı zamanda Türk Edebiyatı’nda yazılmış ilk mesnevi olma özelliği taşır Kutadgu Bilig. Eser aruz ölçüsünün Fa û lün /Fa û lün /Fa û lün /Fa ûl kalıbıyla yazılmıştır. Arapça ve Farsçanın, Türkçe üzerinde etkili olduğu dönemde eserin Türkçe yazılmış olması eseri ayrıca kıymetli kılmaktadır. Türkçeyi çok iyi kullanan yazarın eserde Türkçemizi öven sözlerine de rastlamak mümkündür.

Yusuf Has Hacip eserinde devlet adamlarında olması gereken özellikleri sembolik olarak dört kavram üzerinden ele almıştır. Eser öğretici bir nitelik taşımasının yanısıra kavramları kişiler üzerinden anlatması yönüyle alegorik bir özellik taşımaktadır.

Kutadgu Bilig Kahramanları ve Temsil Ettikleri Kavramlar

Eserde yer alan kahramanlar ve temsil ettikleri kavramlar şu şekildedir:

Hükümdar Kün Togdı ⇒ Adalet

Vezir Ay Toldı ⇒ Mutluluk

Vezirin oğlu Ögdülmiş ⇒ Akıl

Vezirin oğlunun arkadaşı Odgurmuş ⇒ Akıbet

Yusuf Has Hacip, yukarıda verilen dört kişi ve kavram üzerinde durarak, bu dört kişinin konuşmaları, hayatları ve özellikleri üzerinden eserini oluşturmuştur. Bu bakımdan eser, sosyal ve siyasi olarak önemli bilgiler içerir. 

Kutadgu Bilig’in Özellikleri

1. Yusuf Has Hacip tarafından 1069 yılında yazılarak Tabgaç Uluğ Buğra’ya sunulmuştur.
2. İslamiyet etkisindeki Türk Edebiyatı’nın ilk eseri olması bakımından geçiş dönemi eseri olarak kabul görmektedir.
3. Türk Edebiyatı’nda mesnevi türünün ilk örneği olan eser aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
4. Eser toplamda 6645 beyit ve 173 dörtlükten oluşmaktadır. Eserde yer alan dörtlükler kitabın İslamiyet öncesi Türk şiir geleneğine, beyitler ise İslamiyet sonrası şiir geleneğine aittir. Bu özellik eserin geçiş dönemine ait olduğunu göstermektedir.
5. Devlet adamlarında olması gereken özellikler ve ideal devlet yapısı da anlatıldığı için Türk Edebiyatı’ndaki ilk siyasetnamedir.
6. Eserde “adalet, akıl, akıbet ve mutluluk” gibi dört soyut kavram ele alınmıştır.
7. Sembolik öğeler taşımasından dolayı alegorik eser niteliği taşımaktadır.
8. Eserde dönemine göre yalın bir Türkçe kullanılmıştır. (Hakaniye Türkçesi)
9. Eser, didaktik özellikler taşır.
10. Atasözü gibi özlü sözlere yer vermesinden dolayı Türk kültürü açısından önemli bir değeri vardır.
11. Eserde karşılıklı konuşmaların olmasından dolayı bir tiyatro havası da vardır.
12. Kitap, Türk dilinin araştırmaları konusunda en temel ve önemli kaynak eserlerin başında gelmektedir.

Kutadgu Bilig Yazarı: Yusuf Has Hacip

Kutadgu Bilig’in yazarı 11.yüzyılda kültür merkezi olarak kabul edilen Balasagun şehrinde doğan Yusuf Has Hacip’tir. Balasagun’da doğduğundan dolayı “Balasagunlu Yusuf” olarak da tanınır. İslamiyet etkisine giren Türk Edebiyatı’nın ilk eser örneğini vermiştir. Yine aynı şekilde Türk Edebiyatı’nda mesnevi türünü ve aruz ölçüsünü ilk kez o kullanmıştır. İyi bir eğitimden geçen Yusuf Has Hacip, eserini hükümdara sunduktan sonra devlette önemli görevlere getirilmiştir. 1077 yılında Kaşgar’da vefat eden Yusuf Has Hacip’in türbesi de bu şehirde bulunmaktadır.