Makale Nedir? Makalenin Özellikleri, Makale Çeşitleri

Yazarıların belli bir konuda görüşlerini ve düşüncelerini ortaya koymak, okuyucuyu ikna etmeye yönelik yazdığı, dergi ve gazete köşelerinde yayımlanarak başlayan ve yaygınlaşan fikir yazılarına “Makale” denir. Makalenin konusu edebiyat, müzik, resim gibi sanatsal konular, bilimsel konular, siyasal konular, spor, sağlık ve eğitim gibi birçok alandan seçilebilir. 

Makale Nedir?

Gazeteyle birlikte başlayan ve gelişen bir tür olan makale temel olarak düşünce yazısıdır. İşlenen düşüncenin karşı tarafa aktarılması, okuyucunun ikna olması gerektiğinden kanıtlarla düşüncenin desteklenmesi gerekir. Bu nedenle yazar “tanık gösterme, benzetme, karşılaştırma, örnekleme” gibi düşünceyi geliştirme yöntemlerini sıkça kullanmaya çalışır.

Ne konuda yazılırsa yazılsın makalenin dili ciddi ve anlaşılır olmalıdır. Çünkü ciddiyetten uzak ve anlaşılmaz ifadelerle donatılmış bir makale amacına ulaşamayacaktır. Aynı zamanda makalenin giriş, gelişme ve sonuç bölümlerine göre dikkatli bir şekilde planlanması gerekir. Konunun bahsedildiği bölüm giriş, ele alınan konunun işlendiği ve belgelerin ortaya konulduğu bölüm gelişme, düşüncelerin toparlanıp aktarıldığı bölüm ise sonuç olarak adlandırılır.

Makaleler yazılış amaçlarına göre bilimsel ve gazete makaleleri olmak üzere ikiye ayrılır.

Bilimsel Makaleler: Bu tür makalelerin bilimsel formatlara uygun yazılması gerekir. Bilimsel formattan uzak, anlaşılmaz ve zor bir dille yazılan makalelerin başarıya ulaşması, okuyucuyu etkilemesi mümkün değildir. Bu tür bilimsel makaleler daha çok bir dergide yayımlanır.

Gazete Makaleleri: Daha çok güncel toplumsal ve siyasal konularda yazılır. Türk Edebiyatı derslerinde daha çok üzerinde durulan makale türüdür.

Makale özellikleri

1. Nesnel verilerin kullanıldığı bir türdür.
2. Ele alınan konu bilimsel bir yöntemle incelenir.
3. Makalenin yazılış amacı bilgi vermektir. Ancak makalede sadece bilgi verilmez, aynı zamanda verilen bilgi kanıtlanmaya çalışılır.
4. Yazar ele aldığı konuyu kanıtlamaya çalışır.
5. Ciddi ve anlaşılır bir dil kullanılır.
6. Tanık gösterme, örnekleme, karşılaştırma gibi çeşitli düşünceyi geliştirme yöntemi kullanılır.
7. Makalelerin üzerinde durduğu temel bir düşünce vardır.
8. Yazarının düşünceye karşı nesnel yaklaşması beklenir.
9. Herhangi bir konu sınırlaması yoktur.
10. Gazete ve dergilerde yayımlanabilir. Aynı zamanda yazar makalelerini kitap haline getirebilir.

Türk Edebiyatında Makale

Makale özellikle gazetenin ortaya çıkmasından sonra gelişmiş bir türdür. Batı’da sevilen bir tür olan makale Türk Edebiyatı’nda Tanzimat Dönemi‘nde görülmüştür. Edebiyatımızdaki ilk makale örneği Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval gazetesinde yazdığı Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi olarak kabul edilir. Şinasi makalelerinde toplumsal konulara değinmiştir. Yine Tanzimat döneminde Namık Kemal ve Ahmet Mithat Efendi, Ziya Paşa gibi sanatçılar bu türün gelişmesinde rol oynamışlardır.

Gazete ve dergilerin Türkiye’de yaygınlaşmasıyla birlikte bu türde de paralel gelişmeler olmuştur. Cumhuriyet döneminde Mehmet Kaplan, Ahmet Kabaklı, Yahya Kemal, Peyami Safa, Yaşar Nabi Nayır, Ali Canip Yöntem makaleleriyle tanınan sanatçıların başında gelir.  Cumhuriyetin ilerleyen yıllarında bu türde değişiklikler olmuş ve fıkra türüyle birlikte “köşe yazısı” olarak yaygınlaşmıştır.

Makale ile fıkra arasındaki farklar

Daha çok bir gazete ve dergide yayımlanan makale ve fıkranın aynı konularda yazılması, dillerin sade ve anlaşılır olması gibi benzer özelliklerinin dışında farklı özellikleri bulunur. Bu farklılıklar şunlardır:

1. Makalede işlenen düşünce kanıtlanmaya ve ispatlanmaya çalışılır. Ancak fıkrada ele alınan düşüncenin ispatlanma gibi zorunluluğu yoktur.
2. Fıkralarda daha çok güncel konular işlenir.
3. Fıkra yazarı hemen hemen her konuda yazabilirken makale yazarının sadece uzmanlaştığı konuda yazması gerekir.
4. Fıkranın üslubu sohbet ediyormuş hissi verirken makalenin üslubu daha ciddidir.

Makale ile Deneme arasındaki farklar

1. Deneme de bir sohbet havası varken makalenin üslubu son derece ciddidir.
2. Makalelerde ele alınan düşünce kanıtlanmak zorundayken denemede ele alınan düşüncenin kanıtlanması zorunlu değildir.
3. Denemenin dili süslü ve anlaşılması zor olurken makalenin dili son derece açık ve anlaşılırdır.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ Edebiyat Ders Notları
⇒ Deneme
⇒ 11.Sınıf Edebiyat Konuları