Mani Nedir? (Mani Çeşitleri-Mani Örnekleri-Maniler)

Her toplum günlük yaşamdan ve kültürden aldığı birçok ögeyi sözlü gelenek yoluyla gelecek kuşaklara aktarma çabasındadır. Böylelikle anonim birçok sözlü ürün zaman içerisinde değişerek de olsa asırlar boyu yaşamaya devam eder. İşte Anadolu halkının düşüncesini, yapısını, yaşayışını, duygularını, sıkıntılarını üzerine alarak yüzlerce yıldır yaşamını devam ettiren maniler böylelikle doğmuş olur. Bu yazımızda binlerce yıllık bir geleneğe dayanan bu türle ilgili “Mani nedir? Maninin Özellikleri nelerdir? Mani çeşitleri nelerdir?” gibi sorulara bilgilendirici ve anlaşılır şekilde cevap verelim. 

Mani Nedir?

Genellikle tek dörtlük halinde söylenip kendine özel “aaxa” şeklinde kafiye şeması bulunan; aşk, özlem ve ayrılık başta olmak üzere her konuda söylenebilen nazım şekline “Mani” denir. Manilerde halkın düşüncesinden, duygusundan, acılarından, dertlerinden, yaşamından ve kültüründen çok derin izler bulabiliriz. Bu bakımdan ele alacak olursak manilerde Anadolu halkının yüzlerce yıllık geçmişini görebiliriz.

Manilerin kendine özgü kural ve yapıları bulunmaktadır. Örneğin genellikle bu nazım şekli tek bir dörtlükle söylenmektedir. Bu dörtlüğün ilk iki dizesi doldurma dize olarak adlandırılır ve asıl söylenmek istenenin yer aldığı son iki dizeye hazırlık yapılır. Bu nedenle ilk dizelere kimse bir önem vermez. Manilerin bir başka önemli özelliği ise bu dörtlüğün kafiye şemasının “aaxa” şeklinde olmasıdır.

Maniler yüzyıllardır düğün, tarla, kahvehane, kadın topluluklarında söylenmekteyken bugün daha çok ramazanlarda bir gelenek olarak söylenmeye devam etmektedir.

Mani Özellikleri

1. Genellikle tek dörtlükten oluşur. Böyle bir genellemenin dışında dört dizeden fazla olan örnekleri de bulunmaktadır.
2. Büyük bir çoğunlu hecenin yedili kalıbıyla söylenmektedir. Ancak burada da yaptığımız bu genellemenin dışında yedi heceden fazla örnekleri de bulunmaktadır.
3. “aaxa” şeklinde kendine has bir kafiye şeması bulunur.
4. İlk iki dizesi doldurma dizedir ve burada asıl söylenmek istenene bir hazırlık yapılır. Asıl söylenmek istenenler 3 ve 4. dizelerde söylenir. Bu nedenle ilk iki dize ile son iki dize arasında bir anlam bağlantısı bulunmaz.
5. Çok kısa bir şekilde söylenmesinin yanı sıra dizeler arasındaki anlam bağlantılarının zayıf olması yazılmasını kolaylaştırmıştır.
6. Divan Edebiyatı’nda yer alan ve tek dörtlükten oluşan tuyuğ nazım şeklinin karşılığı olduğu kabul görür.
7. Hayatın her alanıyla ilgili söylenebilir, herhangi bir konu sınırlaması bulunmaz.
8. En çok işlenen konular ise aşk, doğa, ayrılık, hasret ve gurbettir.
9. Anonim ürünlerdir yani ilk söyleyeni belli değildir.
10. Özellikle Anadolu halkı arasında oldukça yaygın bir karşılığı bulunmaktadır.
11. Aynı zamanda kendilerine ait özel bir ezgiyle okunurlar.
12. Bu şiirleri okuyan kişilere “manici, mani yakıcı” gibi adlar verilir.
13. Şekillerine ve bazı özelliklerine göre dört farklı başlıkta incelenirler.

Mani Çeşitleri (Mani Örnekleri)

Manilerin şekil, hece sayısı, dize sayısı gibi özelliklere göre dört farklı başlıkta incelenir. Ayrıca Bkz-> Mani Örnekleri

Düz (Tam) Mani

Bu nazım şeklinde akla gelen ilk çeşit düz manidir. Dört dizeden oluşur ve kafiye şeması klasik olarak “aaxa” şeklindedir. Genellikle hecenin yedili kalıbıyla söylenirler.

Kesik (Cinaslı) Mani

Bu şiirlerin ilk dizesinde hece sayısı eksik bırakılır. İlk dize anlamlı ya da anlamsız sözcüklerden ya da söz gruplarından oluşturulur. Genellikle ilk dizede kullanılan sözcük aynı zamanda şiir içinde cinaslı kafiyeyi oluşturur. Bu nedenle bunlara aynı zamanda “Cinaslı mani” de denilmektedir.

Bağ bana
Bahçe sana bağ bana
Değme zincir kâr etmez
Zülfün teli bağ bana

Yedekli (Artık) Mani

Yedekli ya da artık mani olarak bilinen bu şiirlerde klasik olan dört dizenin üzerine iki dize daha eklenmektedir. Son iki dize dörtlüğün kafiye şemasına uyumluluk gösterir. Aynı zamanda ilk dize doldurma dize olarak görev yapmaz, dörtlükle bir anlam bağlantısı kurar.

Ağlarım çağlar gibi
Derdim var dağlar gibi
Ciğerden yâreliyim
Gülerim sağlar gibi
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar gibi.

Karşılıklı (Deyiş) Mani

İki farklı kişinin karşılıklı olarak birbirlerine söyledikleri manilerdir. Karşılıklı olarak söylenen dörtlükler soru-cevap şeklinde atışma havası taşımaktadır.

Adilem sen naçarsın
İnci mercan saçarsın
Dünya deniz olanda
Gönlüm nere kaçarsın

Ağam derim naçarım
İnci mercan saçarım
Dünya deniz olunca
Ben kuş olup kaçarım

Mani PDF + Video

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Maniler PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒  PDF / Slayt
⇒  Halk Şiiri
⇒  Anonim Halk Şiiri
⇒ 10.Sınıf Ders Konuları
⇒ TYT Türkçe 
⇒ AYT Edebiyat