Nazım Birimi Nedir? Nazım Birimleri Nelerdir?

Her şiir, birden fazla dizenin bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Dizelerin kendi arasında gruplandırılmasına göre ise birimler oluşmaktadır. Nazım biçimlerinin belirlenmesindeki önemli ölçütlerden biri de şiirin sahip olduğu nazım birimleridir. 

Bir şiirde kendi içinde anlam ifade eden kümelenmiş dizeler “nazım birimi“ olarak adlandırılmaktadır. Şiirlerin iskeleti olarak kabul gören nazım birimleri, sahip olduğu dize sayısına göre farklı isimlerle anılmaktadır.

Türk edebiyatında şiir geleneklerine göre hakim olan nazım birimleri bulunmaktadır. Çok uzun bir süre Türk edebiyatında varlığını devam ettiren “Divan şiirinde” ağırlıklı olarak kullanılan “Beyit“, divan edebiyatıyla bütünleşmiş durumdadır. Türk edebiyatında temeli İslamiyet öncesine kadar giden “Halk şiiri” geleneğinde ise “Dörtlük” çok büyük bir oranda tercih edilen nazım birimi olmuştur.

Nazım Birimleri

Türk edebiyatında kullanılan nazım birimleri aşağıdaki gibidir:

Dize (Mısra)

Bir şiiri oluşturan anlamlı en küçük birime dize ya da mısra denilmektedir.

Bir başka deyişle şiirdeki her satır dize olarak adlandırılabilir. Anlam bütünlüğü tek bir dize içinde tamamlanabileceği gibi başka dizelerle de anlam ilişkisi ve ortaklığı kurabilmektedir.

“Ol mahiler ki derya içredir deryayı bilmezler”
     Hayali

“Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen”
   Şeyh Galip

Beyit

Kendi içinde anlam bütünlüğü kuran ve sadece iki dizeden oluşan şiir yapısına beyit denilmektedir. “Beyit” çok büyük oranda divan şiirinde kullanılmıştır.

Cânı kim cânânı içün sevse cânânın sever
Cânı içün kim ki cânânın sever cânın sever
         Fuzûlî

Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı?
Felekler yandı âhımdan murâdım şem’i yanmaz mı?
            Fuzûlî

Dörtlük (Kıt’a)

Şiir denilince akla gelen ilk nazım biri dörtlüktür. Dört dizenin kendi içinde anlam bütünlüğü oluşturmasına dörtlük ya da bir başka ifade ile kıt’a denilmektedir. Halk şiirinde en çok kullanılan nazım biri dörtlüktür.

Derdim çoktur hangisine yanayım 
Yine tazelendi yürek yarası 
Ben bu derde nerden derman bulayım 
Meğer şah elinden ola çaresi
                                       Pir Sultan Abdal

Bent

Dize, beyit ve dörtlük dışında dizelerin oluşturduğu tüm kümelere bent adı verilmektedir. Genellikle 3’lü ya da 5’li dizeler şeklinde kullanılmaktadır.

Cânan aramızda bir adındı, 
Şîrin gibi hüsn ü âna unvan, 
Bir sahile hem şerefti hem şan, 
Çok kerre hayâlimizde cânan 
Bir şi’ri hatırlatan kadındı. 
              Yahya Kemal Beyatlı

9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin konu anlatımlarına aşağıdaki linke tıklayarak ulaşabilirsiniz…

9. Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Konuları