Öğretici Anlatım

Öğretici anlatım bir konuda bilgi verme, açıklama yapma ve öğretme amaçlarıyla oluşturulan anlatım türüne verilen isimdir. Öğretici anlatımda kişinin aydınlatılması, bilgilendirilmesi amaçlanır. Bu tür anlatımda nesnellik ön plandadır. 

  Öğretici anlatımla oluşturulan metinler mecazlı ve yan anlamlı kelimelerden oluşturulmaz.

Türk edebiyatı incelendiğinde ilk öğretici nitelikteki metinlere “Uygur metinleri“nde rastlanır. Daha sonraki dönemlerde Yusuf Has Hacib’in “Kutadgu Bilig“, Edip Ahmet Yükneki’nin “Atabetü’l Hakayık“, Mevlana’nın “Mesnevi” adlı eserleri öğretici anlatıma sahip olan örnek eserlerdendir.

Öğretici Anlatımın Özellikleri

1. Dilin göndergesel işlevi öğretici anlatımda ağır basar.

2. Öğretici anlatımda söz sanatlarına, mecazlı anlatıma yer verilmez. Kelimeler gerçek anlamda kullanılır.

3. Anlatılmak istenen düşünce net bir şekilde ifade edilir.

4. Öğretici anlatımla oluşturulmuş metinlerin anlaşılabilmesi için okuyucunun o konuda belli bir bilgi seviyesine sahip olması gerekir.

5. Öğretici anlatımlarda açıklayıcı, kanıtlayıcı ve örnekleme gibi anlatımlar kullanılabilir.

6. Öğretici anlatımla oluşturulmuş metinlerde konuyla ilgili terimlerde kullanılabilir.

7. Ders kitaplarında, makalelerde, ansiklopedilerde öğretici anlatım kullanılır.

8. Anlatılanlar verilen örneklerle pekiştirilir.

9. Anlatımı güçleştirici ifadeler kullanılmaz.

10. Daha çok geniş zaman kipi kullanılır.

Öğretici Anlatım Örneği

Ahmet Rasim, İstanbul’da, Fatih semtinin Sarıgüzel Mahallesi’nde doğmuştur (1865). Babası, Menteşeoğullarından Bahaeddin Efendi’dir. Bu zat, Kıbrıss kökenli ise de, küçükken göç ettiği Ermenak’ta yetişmiştir. Memurlukla çeşitli yerleri dolaşmıştır. Ahmet Rasim’in annesi, eski İstanbul konaklarından birinde evlatlık olarak yetişmiş bulunan Nevber Hanım’dır.

Öğretici Anlatım ile Açıklayıcı Anlatım Arasındaki Farklar

Öğretici anlatımla açıklayıcı anlatım genellikle birbirine karıştırılır. İki anlatım türü arasında ince ayrıntılar bulunmaktadır.

Öğretici anlatımlarda yazar tamamen nesneldir. Ancak açıklayıcı anlatımda öznellik yer alabilir.

Öğretici anlatımlarda genel olarak konu hakkında bilgiler verilir. Ancak açıklayıcı anlatımda belli sorunun cevabı verilir, Bir konuda daha detaylı açıklama yapılır.

Açıklayıcı anlatımlarda “niçin, neden, nasıl” sorularının cevabı verilir. Öğretici anlatımlarda ise “ne” sorusunun cevabı verilir.

Ayrıca Bkz – > Anlatım Türleri