Tanzimat 1. Dönem Sanatçıları (Edebi Kişilikleri, Eserleri)

1860 ile 1895 yılları arasını kapsayan ve Batı edebiyatlarının etkisiyle kendine yeni bir edebi yol belirlemiş olan edebiyat dönemine “Tanzimat Dönemi Edebiyatı” denir. Bu dönem edebiyatı kendi içinde farklı özellikler gösterdiğinden iki farklı başlıkta incelenir. 1860-1877 yılları arasında etkili olmuş “Tanzimat 1. Dönem Sanatçıları” edebi kişiliklerinin yanında öğretmen, gazeteci, devlet adamlığı ve yönetici gibi mesleklere de sahiptir.

Tanzimat edebiyatı birinci dönem sanatçılarının listesi şu şekildedir:

• İbrahim Şinasi (1826-1871)
• Namık Kemal (1840-1888)
• Ziya Paşa (1825-1880)
• Ahmet Mithat Efendi (1844-1912)
• Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)
• Şemsettin Sami (1850-1904)
• Direktör Ali Bey (1844-1899)
• Ali Suavi (1839 – 1878)

❤️ 2.Dönem Sanatçıları İçin Ayrıca Bakınız → 2.Dönem Tanzimat Sanatçıları

Birinci Dönem Tanzimat Sanatçıları

İBRAHİM ŞİNASİ (1826-1871)

• Tanzimat’ın önde gelen sanatçılarından biri olarak edebiyatımızın yenileşmesi ve değişmesinde büyük katkıları vardır.
• Edebiyatımızda yeniliklerin öncüsü olarak tanınmıştır.
• İlk makalemiz olan “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi”ni yazmıştır.
• İlk yerli tiyatromuz olan “Şair Evlenmesi”ni yazmıştır.
• İlk özel gazetemiz olan “Tercüman-ı Ahval”i, 1860 yılında Agah Efendi ile birlikte çıkarmıştır.
• 1862 yılında Tasvir-i Efkar gazetesini çıkarmıştır.
• Atasözlerimizi derleyerek “Durub-ı Emsal-i Osmaniye” isimli kitabıyla yayımlamıştır.
• Fransızcadan yapmış olduğu şiir tercümeleriyle bu şiirleri edebiyatımıza tanıtanların başında gelir.
• Noktalama işaretini ilk kez kullanan sanatçımızdır.
• Divan edebiyatının nazım biçimlerini kullanarak şiirde yeni konular işlemiştir.
• Türkçenin sadeleşmesi yolunda çaba göstermiştir.
• La Fontaine’den fabl çevirileri yaparak geniş kitlelere ulaştırmıştır.
• Klasisizm akımının etkisinde kalmıştır.

Eserleri:
Tiyatro: Şair Evlenmesi
Atasözleri Derlemesi: Durub-ı Emsal-i Osmaniye
Düz Yazı: Müntehebat-ı Tasvir-i Efkâr (Gazetedeki yazıları)
Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar (Kendi şiirlerinden seçmeler), Tercüme-i Manzume (Çeviri şiiri)

NAMIK KEMAL (1840 – 1888)

• Türk Edebiyatı’nda “Vatan Şairi” olarak bilinen Namık Kemal yenilikçi bir sanatçıdır.
• Tercüme odalarında çalıştığından Batı edebiyatlarını detaylı bir şekilde inceleme fırsatı bulmuştur.
• İlk şiirlerinde eski geleneğe bağlı kalmış ancak daha sonraları Şinasi’nin de etkisiyle şiirde alışılmışın dışına çıkmış ve yeni temaları şiire dahil etmiştir.
• Hürriyet ve vatan temalarını şiire soktuğundan “Vatan Şairi” olarak tanınmıştır.
• Şiirlerinde daha çok aruz ölçüsünü kullanmıştır.
• İlk edebi romanımız “İntibah”ı yazmıştır.
• İlk tarihi romanımız “Cezmi”yi yazmıştır.
• “Tahrib-i Harabat” eseriyle ilk eleştiri örneğimizi vermiştir.
• Sahnelenen ilk tiyatro oyunumuz olan “Vatan Yahut Silistre”nin de yazarıdır.
• Romantizm akımından etkilenmiştir.
• Romanlarını romantizm akımının ilkelerine göre yazdığından sık sık olayları kesip kendi düşünce ve fikirlerini dile getirmiştir. Bu nedenle romanları teknik açıdan kusurludur.
• Eseriyle halka ulaşıp onları aydınlatmayı ve eğitmeyi amaçlamıştır.
• Şinasi ile birlikte dilde sadeleşme akımının öncüsü olmuştur.
• Çeşitli gazetelerde çalışmış ve gazete çıkarmıştır.
• Eserlerinde sosyal ve siyasi konuları işlediğinden sürgüne gönderilmiştir.

Eserleri:
Roman: İntibah, Cezmi
Tarih: Devr-i İstila, Kanije, Osmanlı Tarihi, Silistre Muhasarası, Büyük İslam Tarihi
Tiyatro: Vatan yahut Silistre, Gülnihal, Kara Bela, Akif Bey, Celalettin Harzemşah, Zavallı Çocuk
Biyografi: Evrak-ı Perişan (Fatih, Yavuz Sultan ve Selahat­tin Eyyubi’yi anlatır.)
Eleştiri: Renan Müdafaanamesi, Tahrib-i Harabat, Takib-i Harabat, İrfan Paşa’ya Mektup
Hatıra: Magosa Mektupları

ZİYA PAŞA (1829 – 1880)

• Namık Kemal ve Şinasi ile birlikte edebiyatın yenileşmesi için çaba göstermiş ancak daha sonra bu düşüncesinden çıkarak eski edebiyatı savunmuştur.
• Fikirlerinde tezatlık nedeniyle Namık Kemal’le eski-yeni tartışması yaşamıştır.
• “Şiir ve İnşa” makalesinde divan edebiyatını eleştirmiş ve halk şiirini savunmuştur.
• “Harabat” kitabının önsözünde de divan şiirine övgüde bulunmuştur.
• Terci-i bent ve terkib-i bent nazım biçimleriyle yazdığı şiirleriyle tanınmıştır.
• Şiirlerinde ağırlıklı olarak aruz ölçüsünü kullanmıştır.
• Şiirlerindeki bazı dizeler özdeyiş şeklinde bugün bile kullanılmaktadır.
• Didaktik özellikler taşıyan şiirlerinde felsefi ve tasavvufi konuları işlemiştir.
• “Hürriyet” gazetesini Namık Kemal’le birlikte çıkarmıştır.

Eserleri:
Tercüme: Engizisyon Tarihi, Emil, Tartüffe, Rüya’nın Encamı, Endülüs Tarihi
Şiir: Eş’ar-ı Ziya
Hatıra: Defter-i Amal
Antoloji: Harabat
Makale: Şiir ve İnşa
Hiciv: Zafername
Mektup: Veraset Mektupları

AHMET MİTHAT EFENDİ (1844 – 1912)

• Tanzimat Edebiyatı’nın her iki döneminde eser vermiştir.
• Birçok türde 200’e yakın eser verse de daha çok romancılığı ve hikayeciliği ile tanınmaktadır.
• Eserleriyle halka ulaşmak istediğinden dönemine göre sade bir dil kullanmıştır.
• Sanat toplum içindir anlayışında olmuştur.
• Sosyal konulara yönelen sanatçı eserleri aracılığıyla esaret anlayışını yermiştir.
• Realizm ve natüralizm akımından etkilense de daha romantizmin etkisinde kalmıştır.
• Romantizm akımının etkisiyle eserlerinde olayların arasına girerek kendi düşüncelerini ve duygularını ifade etmiştir. Bu nedenle birçok eseri teknik açıdan kusurlu olarak görülür.
• Eserlerinde çoğunlukla Batı ve Doğu medeniyetlerini karşılaştırmaya gitmiştir.
• “Letaifi-Rivayet” adlı eseriyle edebiyatımızdaki ilk hikaye örneğini vermiştir.
• Çıkardığı Tercüman-ı Hakikat gazetesi uzun bir süre yayın hayatına devam etmiştir.
• Çok sayıda eser yazdığından “yazı makinesi” olarak tanınır.
• Servet-i Fünun sanatçılarını eleştirerek onlar hakkında “Dekadanlar” başlıklı bir makale yayımlamıştır.

Eserleri:
Roman: Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Beyle Rakım Efendi, Süleyman Musli, Dünyaya İkinci Geliş, Jön Türk, Paris’te Bir Türk, Yeniçeriler, Henüz On Yedi Yaşında, Esrar-ı Cinayat, Durdane Hanım (Daha çok sayıda romanı vardır.)
Hikâye: Letaif-i Rivayat, Kıssadan Hisse
Biyografi: Beşir Fuat
Tiyatro: Eyvah, Çengi, Çerkez Özdenler
Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan

Felatun Bey ile Rakım Efendi

• Edebiyatımızda yanlış Batılılaşmayı ele alan ilk eserdir.
• Bir yanda Batılılaşmanın eğlenceye düşkünlük olarak gören Felatun Bey, bir yanda da Batılılaşmanın faydalarını alarak özünü kaybetmeden kendini geliştirmeye çalışan Rakım Efendi vardır.
• Romantizmin etkisiyle yazmıştır.
• Kahramanlar: Felatun Bey, Rakım Efendi, Mustafa Meraki, Canan

AHMET VEFİK PAŞA (1823 – 1891)

• Dönemin devlet adamlarından olan Ahmet Vefik Paşa, sanatçı kimliğiyle de tanınmıştır.
• Moliere’den yaptığı tiyatro çevirileriyle dikkat çeker.
• Batı tiyatrolarından uyarladığı “Zor Nikâh” ve “Zoraki Tabip” döneminde sahnelenmiş eserlerdendir.
• Tiyatronun benimsenmesi ve sevilmesi yönünde büyük çaba göstermiştir.
• Valiliği sırasında Bursa’da yaptırdığı tiyatro binasında kendi emekleriyle tiyatro oyunları sahneletmiştir.
• Türkçülük fikrinin benimsenmesinde alt yapıyı oluşturan isimlerden biri olmuştur.
• Klasisizm akımından etkilenmiştir.
• Dil alanında çalışmalar yapmıştır.

Eserleri:
Tiyatro: Zor Nikah, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Meraki, Azarya, Kadınlar Mektebi, İnfal-i Aşk, Yor­gaki Dandini, Savruk, Kocalar Mektebi (Eserler Moliere’den tercüme edilmiş ya da uyarlanmıştır.)
Tarih: Şecere-i Türk Çevirisi
Sözlük: Lehçe-i Osmanî

ŞEMSETTİN SAMİ (1850 – 1904)

• Sanatçılığının yanında dil alanında önemli çalışmalar yapmıştır.
• Türkçenin sadeleştirilmesini savunmuştur.
• Dilimiz açısından önemli bir eser olan Kamus-ı Türkî yazmıştır.
• Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseriyle ilk yerli roman örneğini vermiştir.
• Batı’daki önemli romanları dilimize tercüme etmiştir.
• Gazete ve dergi çıkarmış, gazetecilikle uğraşmıştır.
• Orhun Yazıtları ile Kutadgu Bilig hakkında önemli çalışmalar yapmıştır.

Eserleri:
Sözlük: Kamus-ı Türkî, Kamus-ı Fransevî, Kamus-ı Arabî
Roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
Ansiklopedi: Kamusü’l Âlâm
Çeviri Romanları: Robinson Crusoe, Sefiller
Tiyatro: Seydi Yahya, Gave, Besa yahut Ahdevefa

DİREKTÖR ALİ BEY (1844 – 1899)

• Küçük yaşlarda Fransızca öğrenen sanatçı birçok bölgede devlet görevlerinde bulunmuştur.
• Türk tiyatrosunun geliştirilmesinde büyük çaba harcamıştır.
• İlk mizah dergilerimizden olan Diyojen’deki yazılarıla dikkat çekmiştir.
• Halkın konuştuğu Türkçeyle çeşitli komedi tiyatroları yazmıştır.
• Günlük türündeki ilk eserimiz olan “Seyahat Jurnali”ni yazmıştır.

Eserleri:
Gezi-Günlük: Seyahat Jurnali
Tiyatro: Ayyar Hamza, Tosun Ağa, Geveze Berber, Letafet, Saffet Bey, Misafir-i İstiskal (Hoşlanılmayan Misafir), Kokana Yatıyor
Mizah: Seyyareler, Lehçetü’l Hakayık

ALİ SUAVİ (1839 – 1878)

• Halkın içinde kendisini geliştirmeyi başarabilmiş sanatçılarımızdandır.
• Muhbir gazetesinde sade bir dille çeşitli yazılar kaleme almıştır.
• Önce “İslamcılık” fikrini savunur ancak daha sonra bu düşüncesi “Türkçülük”e dönüşür.
• Edebiyat, felsefe, coğrafya, tarih ve siyaset gibi birçok konuda makale yazmıştır.

Eserleri:
Kamus Ül-Ulum Vel-Maarif (Ansiklopedi)
Hive
Ali Paşa’nın Siyaseti
Hukuk-üş Şevari

Tanzimat 1.Dönem Sanatçıları Kodlama

1. dönem Tanzimat sanatçılarının akılda kalmasını kolaylaştırmak için aşağıdaki kodlama sistemini kullanabilirsiniz.

Kodlama: ŞAŞANZA (Şinasi, Ahmet Mithat, Şemsettin Sami, Ahmet Vefik Paşa, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Suavi)

Tanzimat Sanatçıları PDF + Video (Deniz Hoca)

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “AYT Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Tanzimat Dönemi Şiiri PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Tanzimat Edebiyatı
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF