Osmanlı Devleti’nin yüzünü Batı’ya döndüğü bir ortamda oluşmuş olan “Tanzimat Dönemi Edebiyatı” kendi içerisinde farklı özellikler gösteren iki ayrı dönemde incelenmektedir. Sanat toplum içindir anlayışının aksine “Sanat için sanat” anlayışını benimseyen ve 1877-1895 yılları arasını kapsayan 2.dönemde daha çok bireysel konular işlenmiştir. Bu dönem sanatçıları romantizm akımının yerine realizm akımını ön plana çıkarmışlardır. İlk dönemde başlatılan dilde sadeleşme hareketleri bu dönemde terk edilmiş ve dil ağır ve süslü bir şekilde kullanılmıştır.
Tanzimat ikinci dönem sanatçıları şu şekildedir:
- Recaizade Mahmut Ekrem (1847 – 1914)
- Abdülhak Hamit Tarhan (1852 – 1937)
- Sami Paşazade Sezai (1860 – 1936)
- Muallim Naci (1850 – 1893)
- Nabizade Nazım (1862 – 1893)
❤️ 1.Dönem Sanatçıları İçin Ayrıca Bakınız → 1.Dönem Tanzimat Sanatçıları
İkinci Dönem Tanzimat Sanatçıları
RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847 – 1914)
- Galatasaray Lisesinde öğretmenlik yapan sanatçı bu dönemin en önemli isimlerindendir.
- Gençlere yol gösterici bir özellik taşıyan sanatçı Serveti Fünun edebiyatının oluşmasında rol oynamıştır.
- Şiir, roman, makale, tenkit gibi birçok türde eser vermiştir.
- Eskiye karşı yeni edebiyatı güçlü bir şekilde savunmuştur.
- Zemzeme adlı eserinin ön sözünde şiirle ilgili fikirlerini açıklamıştır.
- Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir diyerek şiirin konusunu oldukça genişletmiştir.
- Çocuklarının erken ölümü nedeniyle eserlerinde hüzün hakimdir.
- Şiirlerini daha çok aruz ölçüsü ile yazmıştır.
- Muallim Naci ile güçlü bir şekilde eski-yeni tartışması yapmıştır.
- Türk Edebiyatı’ndaki ilk realist roman olan “Araba Sevdası”nı yazmıştır.
- Şiirlerinde romantizm, roman ve hikayelerinde realizm akımın etkisi görülür.
Eserleri:
Eleştiri: Takdir-i Elhan
Tiyatro: Afife Anjelik, Çok Bilen Çok Yanılır, Atala, Vuslat yahut Süreksiz Sevinç
Şiir: Nijad Ekrem, Nağme-i Seher, Pejmürde, Zemzeme, Yadigar-ı Şebab
Hikâye: Muhsin Bey, Şemsa
Roman: Araba Sevdası
Araba Sevdası
- Edebiyatımızda ilk realist romandır.
- Batılılaşmayı yanlış anlayıp kendini gülünç durumlara düşüren bir genci anlatır.
- Babasından miras kalan Bihruz Bey, alafrangalığa özenir, parasını eğlencelere ve gösterişe harcar, sonunda tüm parasını tüketir.
- Kahramanlar: Bihruz Bey, Periveş, Keşfi Bey, Çengi Hanım, Andon, Mösyö Piyer, Kondoraki
ABDÜLHAK HAMİT TARHAN (1852 – 1937)
- Şair-i Azam olarak bilinen Abdülhak Hamit, bu dönemin en üretken sanatçıların başında gelir.
- Daha çok şiirleriyle başarılı olmuştur.
- Tabiat, aşk, ölüm, metafizik gibi konularda şiirler yazmıştır.
- Birkaç şiirinin dışında diğer şiirleri aruz ölçüsüyle ve ağır bir dille yazılmıştır.
- Sahra kitabındaki şiirlerde kır ve köy hayatını ele almış ve edebiyatımızdaki ilk pastoral şiir örneklerini vermiştir.
- Edebiyatımızda metafizik düşünceyi ileriye taşımıştır.
- Edebiyatımızda Batılılaşma fikrinin güçlü savunucusu olmuştur.
- Oynanmaktan ziyade okunması için birçok tiyatro oyunu yazmıştır.
- Bazı tiyatroları nazım-nesir karışıktır.
- Tiyatrolarında Shakespeare ve Victor Hugo’da fazlasıyla etkilendiği görülmektedir.
- Romantizm akımının etkisindedir.
Eserleri:
Tiyatro: Macera-yı Aşk, Nesteren, Eşber, Tezer, Finten, Turhan yahut Endülüs’ün Fethi, Sabr-ü Sebat, İçli Kız, Duhter-i Hindu, İbn-i Musa, İlhan
Şiir: Sahra, Makber, Hacle, Ölü, Bunlar Odur, Divaneliklerim yahut Belde, Baladan Bir Ses…
SAMİ PAŞAZADE SEZAİ (1860 – 1936)
- Eski edebiyata karşı çıkarak Batı edebiyatına yönelmiştir.
- Realizm akımından etkilenmiştir.
- Hikayelerinde teknik olarak daha güçlüdür.
- Sanat için sanat görüşünü savunmuştur.
- Konularını yerli yaşamdan seçmiştir.
- Türk Edebiyatı’nda Batılı anlamda ilk hikayemiz olan “Küçük Şeyler”i yazmıştır.
- Dönemin güncel konularından olan esirliği işlemesiyle dikkat çekmiştir.
Eserleri:
Tiyatro: Şir (ilk eseri)
Roman: Sergüzeşt
Gezi-sohbet: Rumuzü’l-Edep
Hikâye: Küçük Şeyler
Sergüzeşt
- Romantizmden realizme geçiş romanıdır.
- Eser üzerinden kölelik ve köle ticareti eleştirilmiştir.
- Kafkasya’dan İstanbul’a köle olarak getirilen ve konaktan konağa cariye olarak satılan Dilber’in başından geçenler anlatılır.
- Zengin bir konakta eziyet çekerken ailenin çocuğu Celal’e aşık olur ve bunun üzerinde gizlice Mısır’da bir konağa satılır. Oradan da kaçar ancak böyle yaşamaktansa ölmeyi yeğler ve intihar eder.
- Kahramanlar: Dilber, Celal, Asaf Paşa, Zehra Hanım, Cevher
- Tanzimat Dönemi’nde eski edebiyatı yani Divan Edebiyatı’nı savunan sanatçıların önderliğini yapmıştır.
- Gelenekçi şair olarak bilinse de Batı tarzında şiirler de yazmıştır.
- Eski edebiyattan kopmadan yenileşmenin taraftarı oldu.
- Eserlerinde sade bir dil kullanmayı tercih etmiştir.
- Recaizade Mahmut Ekrem ile sert bir eski-yeni tartışması yapmıştır.
- Recaizade Mahmut Ekrem’in Zemzeme adlı eserine karşılık olarak Demdeme adlı bir eleştirisini yazmıştır.
- “Kulak için kafiye”yi savunanlara karşılık “Göz için kafiye” anlayışını savunmuştur.
- Milli duygular içeren şiirlerinin yanında tabiat, karamsarlık, gurbet gibi konuları ele almıştır.
Eserleri:
Sözlük: Lügat-i Naci, Istılahat-ı Edebiye
Eleştiri: Demdeme, Muallim
Şiir: Füruzan, Şerare, Ateşpare
Hatıra: Ömer’in Çocukluğu
- Bu dönemin gözlemci yazarlarından biridir.
- Edebiyata şiirlerle başlamış ve daha sonrasında roman ile hikayeye yönelmiştir.
- Eserlerinde realizm ve natüralizmin etkileri görülür.
- Romanlarında mekan olarak İstanbul dışına çıkmıştır.
- İlk köy romanımız olan “Karabibik”i yazmıştır.
- İlk tezli romanımız “Zehra”yı yazmıştır.
- Eserlerinde psikolojik ögeleri ustalıkla kullanmıştır.
Eserleri:
Şiir: Heves Ettim
Roman: Karabibik, Zehra
Hikâye: Zavallı Kız, Bir hatıra, Sevda
Karabibik
- Karabibik adlı bir köylünün 8 dönümlük tarlasındaki yaşam mücadelesi anlatılır.
- Kızını zengin biriyle evlendirip maddi anlamda rahatlamayı umut eder ve bir süre sonra hastalanır fakat kızının düğününü yaşarken görür.
- İlk Türkçe köy romanı olması bakımından önemlidir.
Zehra
- Edebiyatımızda ilk psikolojik denemesi ve tezli roman örneğidir.
- Zengin bir tüccarın kızı olan Zehra, babasının katibi olan Suphi ile evlendirilir. Mutlu giden evliliği Hüsnücemal adında güzel bir cariye bozar. Karısının kıskançlığından bunalan Suphi cariyesiyle evlenir ve evinden uzaklaşır. İntikam için güzel Rum kadın olan Ürani’yi tutan Zehra, kocasının hayatını alt üst etmeyi başarır.
- Zehra, Muhsin ile evlenir ve Suphi zenginliğini kaybeder. Kadınlar tarafından terk edilince sokaklara düşen Suphi Ürani’yi ve sevgilisini öldürür, Trablusgarp’a sürgüne gönderilir.
Tanzimat 2. Dönem Sanatçıları Kodlama
Tanzimat edebiyatının 2.dönem sanatçılarını kodlama yaparak çalışmanız ihtiyaç halinde hatırlamanızı kolaylaştıracaktır. Kodlama: SANıRıM (Sami Paşazade Sezai, Abdülhak Hamit Tarhan, Nabizade Nazım, Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Naci)
Tanzimat Sanatçıları PDF + Video (Deniz Hoca)
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “AYT Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Tanzimat Dönemi Şiiri PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Tanzimat Edebiyatı
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF