Tanzimat Döneminde Hikaye ve Özellikleri

Tanzimat Dönemi’ne kadar Türk okuyucusu yalnızca halk hikayesi ile mesnevi türünde anlatılan hikayeleri tanıyordu. En az roman kadar geniş olan bu hikayeler ait oldukları geleneklerin tekniğine tamamıyla bağlıdır. Ancak Tanzimat ile birlikte batıdaki hikayeler tanınmış, çeviriler ve taklitler yoluyla modern hikayeciliğin adımları atılmış olunur.

Tanzimat Edebiyatı‘nın başlangıcında aslında roman ve hikaye ayrı türler olarak değerlendirilmemiştir. Hikaye türü de roman sanatının içinde değerlendirilmekle birlikte batıdan yapılan çeviriler sonrasında Türk yazarları tarafından iyice tanınmasıyla hikaye de ayrı bir tür olarak ele alınmaya başlanmıştır.

Tanzimat Dönemi’nde Hikaye

Başlangıçta Fransız hikayecileri örnek alınarak birçok hikaye denemesi yapılmıştır. Bu dönemde hikayeciliğinde “sosyal sorunlar, kadın-erkek eşitsizliği, Batılılaşma sorunu ve ahlaki meseleler” konu olarak sıklıkla işlenmiştir. Özellikle bu dönemde hikayeciliği ile ön plana çıkan Ahmet Mithat Efendi bu konulara ağırlık vermiştir.

1870’li yıllarda ilk hikaye denemelerine başlayan yazarımız olan Ahmet Mithat Efendi, Türk Edebiyatı’ndaki ilk hikaye örneklerini “Kıssadan Hisse” ve “Letaif-i Rivayat” eserleriyle verir. Yazar bu öyküde konularını daha çok günlük yaşamdan ve tarihten almakla birlikte sosyal sorunlara da eğilmiştir.

Ahmet Mithat Efendi her ne kadar ilk öykü örneklerini vermiş olsa da eserleri teknik yönden kusurludur. Hikayelerinde yer yer okuyucuya nasihatlerde bulunan yazarın bu kusuru oldukça eleştirilmiştir. Bu nedenle Batılı tarzda yazılmış olan ilk hikaye örneği olarak Samipaşazade Sezai tarafından yazılan “Küçük Şeyler” adlı eser kabul görmektedir.

Modern hikayeciliğin adımlarının atıldığı Tanzimat Dönemi’nde Batı edebiyatları örnek alınarak geleneksel hikayecilikten farklı olarak yeni bir hikaye ve roman anlayışı yaygınlaşmaya başlamıştır. Örneğin eski geleneklerimizde mesneviler baştan sona nazım, halk hikayesi ise nazım-nesir karışık bir şekilde oluşturuldu. Ancak batı edebiyatlarının etkisiyle bu dönemde verilen hikaye örnekleri tamamen nesir yani düz yazı şeklinde oluşturulmuştur. Bunun yanı sıra hikayelerde sıradan konuların işlenmesi, ahlaki ve sosyal sorunların dile getirilmesi de önemli yeniliklerden biridir.

Tanzimat Dönemi hikayesi birçok açıdan yenilikler barındırsa da birçok noktadan da eleştiriye uğramıştır. Özellikle Divan Edebiyatı geleneğinin etkisiyle yazarların eserlerinde ağır ve halk tarafından anlaşılmaz bir dil kullanması batıdaki hikaye anlayışına ters düşen bir kusur olarak görülmüştür. Yine yazarların hikayeleri topluma mesaj iletecekleri bir araç olarak görmeleri ve bunun sonucunda hikayenin ortalarına kendi görüşlerini ve düşüncelerini eklemeleri teknik yönden hikayeleri kusurlu yapmıştır.

Tanzimat Dönemi Hikaye Özellikleri

1) Bu dönem hikayesinde göze çarpan en büyük yenilik konuların günlük yaşamdan, tarihten, sosyal ve ahlaki sorunlarından alınmış olmasıdır. Bunun yanı sıra yanlış Batılılaşma, zoraki evlilik, kadın-erkek eşitsizliği gibi konular da bu dönem hikayecilerinin üzerinde durduğu konular olmuştur.

2) Bu dönemde ortaya konulmuş ilk hikaye örneklerimizde geleneksel öykü anlatımız meddahlığın etkileri görülmektedir.

3) Bu dönem hikayecilerinin büyük çoğunluğu hikayeyi halka ulaşmada bir araç olarak görmesine rağmen eski edebiyat geleneğinin etkisiyle dili ağır ve süslü bir şekilde kullanmışlardır.

4) Romantizm akımının tesiri eserlere yansımıştır.

5) Hikayeler gazetelerde bölümler halinde yayımlanarak okuyucuya ulaştırılmıştır.

6) Bu dönemde hikayecilik teknik olarak kusurludur.

7) Sanatçıların halka mesaj verme isteği sonucunda hikayelerin içinde yazarın konuşmalarına ve düşüncelerine sık sık yer verilmiştir.

8) İlk hikaye örneğimiz Ahmet Mithat Efendi’nin “Letaif-i Rivayat” adlı kitabıdır.

9) Batılı tarzdaki ilk hikayemiz ise Samipaşazade Sezai’nin  “Küçük Şeyler” adlı kitabıdır.

Tanzimat Döneminde Hikaye PDF + Video (Deniz Hoca)

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “AYT Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Tanzimat Dönemi Şiiri PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Tanzimat Edebiyatı
⇒ 10.Sınıf Ders Konuları
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF