Sürekli bir gerileme içinde olan Osmanlı Devleti için 19.yüzyıl, köklü değişikliklerin ve yeniliklerin yapıldığı bir yüzyıl olmuştur. Batı’ya güçlü bir yönelişin olduğu bu yüzyılın ikinci yarısında edebiyatımız da yüzünü Batı’ya dönmüştür. Bu fikir altında oluşum gösteren Tanzimat Edebiyatı, 1860 ile 1895 yılları arasını kapsayan bir edebi dönem olarak karşımıza çıkar. Bu dönemde özellikle gazetenin gelişiyle birlikte roman, öykü, tiyatro, deneme ve makale gibi türlerde önemli değişimler gözlenmiştir. “Tanzimat Dönemi’nde Roman” edebiyatımızın yeni bir kimliğe kavuşması noktasında önemli bir alan olmuştur.
Tanzimat Edebiyatı’nda Roman
Tanzimat sanatçıları roman ile tanıştıklarında aslında bir yabancılık hissetmemişlerdir. Çünkü yüzlerce yıl edebiyat geleneğimizin bir parçası olan mesnevi, halk hikayesi gibi türler; roman türünün kolayca benimsenmesini sağlamıştır. Batı’daki romanların Türkçeye tercüme edilmesi ve taklit eserlerle Türk okurları romanla tanışmış olur. İlk çeviri eserimiz Yusuf Kamil Paşa‘nın Fransız yazar Fenelon‘dan tercüme ettiği (Télémaque) Telemak adlı eserdir. Bu romanla birlikte özellikle Fransız edebiyatından yapılan tercüme eserler gazetelerde yayımlanmaya başlanır.
Çeviri romanlardan sonra ilk yerli roman örneğini ise Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Tal’at ve Fıtnat adlı eseriyle verir. Böylelikle günümüze kadar önemini sürdürecek olan roman kültürü edebiyatımızda oluşmaya başlar. Bu eserden sonra ilk edebi roman örneğini ise Namık Kemal, İntibah adlı eseriyle verir. Bu dönem romanlarında romantizm, realizm ve natüralizm gibi edebi akımlar etkili olmuştur. Ahmet Mithat, Namık Kemal gibi yazarlar romantizm akımının etkisiyle günlük ve toplumsal olayları eserlerinde işleyerek sosyal sorunları ele almışlardır. Recaizade Mahmut Ekrem, Sami Paşazâde Sezâî ve Nabizâde Nazım gibi sanatçılar ise realizm ve natüralizm akımlarının etkisiyle romanlarında daha gerçekçi olayları ele almışlardır.
Tanzimat Dönemi Roman Özellikleri
- Türk Edebiyatı’nda ilk kez Tanzimat Dönemi’nde roman örnekleri verilmiştir.
- Batı’dan yapılan tercümelerle roman türünü tanıyan sanatçılarımız sonrasında kendi eserlerini ortaya koymuşlardır.
- Bu dönemde verilen eserlerde -romantizmin etkisiyle- sanatçılar daha çok sosyal sorunları ele almışlardır.
- Sosyal konuların yanında günlük yaşam ile birlikte kadın-erkek ilişkileri, yanlış ve mutsuz evlilikler, esaret, Batılılaşmayı yanlış yorumlayan gençler vb konu olarak işlenmiştir.
- Dönemin sosyal bir gerçekliği olarak eserlerde aynı anda eski ve yeni aileler, kurumsal düzen, adetler bir arada bulunmaktadır.
- Bu dönem roman kahramanları çoğunlukla tek yönlü olarak ele alınmışlardır. Bu nedenle kişiler daha çok tip özelliği taşır.
- Halkı aydınlatmak ve eğitmek rolünü üstlenen sanatçılar eserlerinde kişiliklerini ve düşüncelerini saklama gereği duymaz ve eserin içinde bunu dile getirir.
- Sanatçıların kişiliklerini eserde ortaya koymaları, kahramanları taraflı bir şekilde anlatmaları ve betimlemelerdeki acemilikten dolayı bu dönem romanları kusurlu olarak görülür.
- Tanzimat Edebiyatı’nın I.dönem sanatçıları Namık Kemal, Ahmet Mithat, Şemsettin Sami romantizm akımından; II.dönem sanatçıları olan Recaizâde Mahmut Ekrem, Samipaşazâde Sezai, Nabizâde Nâzım ise realizm ve natüralizm akımının etkisinde kalmıştır.
- Eserlerde halkı aydınlatmak gayesi bulunduğundan dil, divan edebiyatına göre daha sade kullanılmıştır.
- Olaylar genellikle iyilerin ödüllendirilmesi, kötülerin ise cezalandırılması şeklinde bitmektedir.
1.Dönem ve 2.Dönem Tanzimat Roman Karşılaştırması
Tanzimat Dönemi Edebiyatı, kendi içerisinde sosyal ve siyasi ortamdaki farklılık nedeniyle ikiye ayrılmaktadır. Her iki dönemin de kendi içerisinde farklı özellikler göstermektedir.
Tanzimat Dönemi’nde Yazılmış Romanlar (Tanzimat Dönemi Romanları)
- Telemak – Yusuf Kamil Paşa (İlk çeviri r.)
- Taaşşuk-ı Tal’at ve Fıtnat – Şemsettin Sami (İlk roman)
- İntibah – Namık Kemal (İlk edebi roman)
- Cezmi – Namık Kemal (İlk tarihi roman)
- Araba Sevdası – Recaizade Mahmut Ekrem (İlk realist roman)
- Karabibik – Nabizâde Nâzım (İlk köy romanı)
Tanzimat Edebiyatında Roman PDF + Video
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “AYT Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Tanzimat Dönemi Roman PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Tanzimat Edebiyatı
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF