Tanzimat Döneminde Şiir hakkında bilgi edinmeden önce “Tanzimat Edebiyatı” hakkında bilgi sahibi olmanız çok daha önemli çünkü öncelikle döneme genel anlamda hakim olmak gerekmektedir. AYT Edebiyat kapsamında da her sene karşımıza çıkan Tanzimat Dönemi, 1860 ile 1896 yılları arasını kapsamaktadır.
Tanzimat Edebiyatı’nın başlangıcı ise 1860 yılında Tercüman-ı Ahval gazetesinin çıkarılması olarak kabul edilir. İlk özel gazetenin yayımlanmasıyla birlikte sanatçılar, batıdaki edebi eserleri önce taklitlerle sonra ise özgün yazımlarla gazeteler çevresinde yayımlamaya ve halka ulaştırmaya başlarlar. Böylelikle başta şiir olmak üzere birçok türde önemli gelişmeler yaşanır.
Tanzimat Dönemi’nde Şiir
Tanzimat edebiyatı 1860-1896 yılları arasını kapsasa da kendi içerisinde iki farklı döneme ayrılır. Her dönemin sosyal ve siyasi ortamı farklı olduğundan bu dönemlerde şiirde de farklı anlayışlar söz konusudur.
1.Dönem Tanzimat Edebiyatında Şiir
⇒ Sanat toplum içindir görüşünü benimsediler.
Bu dönemde daha serbest bir ortam söz konusu olduğundan sanatçılar şiirlerinde toplumsal bir amaç gözetmiş ve Namık Kemal “Hürriyet Kasidesi” adlı şiirinde hürriyet, hak, adalet gibi kavramları kullanmıştır.
⇒ Dilde sadeleşmeyi ve ölçüde heceyi savundular ancak uygulayamadılar.
Bu dönemde toplumsal bir amaç söz konusunda olduğundan sanatçılar dilde sadeleşme çabasında olmuş, halk edebiyatına sempati duymuşlardır. Her ne kadar böyle zihniyetleri olsa da 600 yıllık divan edebiyatının etkisinden çıkamamışlar ve aruz ölçüsünü kullanmaya devam etmişlerdir.
⇒ Fransız şairlerden esinlenerek şiire “hürriyet, vatan, adalet, hak” gibi kavramları soktular.
⇒ Eski nazım şekilleriyle yeni kavram ve duyguları işlediler.
Bu dönemde şiirde yapılan en önemli yeniliklerden birisi şiir konusunun zenginleştirilmesidir. Örneğin birine övgü yapmak için yazılan kaside nazım biçiminde Namık Kemal hürriyeti anlatmıştır. Dolayısıyla eski nazım biçimleri alışkanlığı devam etse de şiire yeni konular dahil edilmiştir.
⇒ Divan edebiyatını eleştirip halk edebiyatını savundular.
⇒ Şiire bir başlık verip şiirde noktalama işareti kullandılar.
Divan edebiyatında şiire başlık vermek gibi bir gelenek yokken “Hürriyet Kasidesi” şiirinde olduğu gibi şairler şiirlerine uygun başlıklar vermişlerdir.
Şairler: Namık Kemal, Ziya Paşa, Şinasi.
2.Dönem Tanzimat Edebiyatında Şiir
⇒ “Sanat için sanat” görüşünü benimsediler.
Bu dönemde siyasi bir baskı neticesinde şairler toplumsallıktan uzaklaşmış ve sanat kaygısıyla eser vermiştir.
⇒ Sosyal konulardan çok, bireysel konuları ele aldılar.
Az da olsa ilk dönem şiirlerinde toplumsal bir yön olsa da ikinci dönemde bu tamamen bir kenara bırakılmıştır.
⇒ Birinci kuşak şairlerine göre daha ağır bir dil kullandılar.
İlk dönemde sanatçılar halka ulaşmayı amaçladıklarından sade bir dil arayışında olmuşlar ancak başarılı olamamışlardı. İkinci dönemde ise böyle bir amaç kalmadığı için dil daha da ağırlaşmıştır.
⇒ Birinci kuşağın mücadeleci kişiliğine karşılık bu devre sanatçıları biraz içe dönük ve uyumlu bir kişiliğe sahiptirler.
⇒ Şiire yeni nazım biçimleri kazandırdılar ve aruzu kullanmaya devam ettiler.
Bu dönemde divan edebiyatı nazım biçimlerinin yanında Batı’dan alınan bazı yeni nazım biçimleri ilk kez kullanılmıştır.
Şairler: Abdülhak Hamit Tarhan, Muallim Naci, Recaizade Mahmut Ekrem
1.Dönem Tanzimat ile 2.Dönem Tanzimat Şiiri
| 1.Dönem | 2.Dönem |
| Sanat toplum içindir. | Sanat sanat içindir. |
| Toplumsal konular işlenir. | Bireysel konular işlenir. |
| Dil biraz sadedir. | Dil daha ağırdır. |
| Eski nazım biçimleri kullanılır. | Yeni nazım biçimleri kullanılır. |
Tanzimat Döneminde Şiir PDF + Video (Deniz Hoca)
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “AYT Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Tanzimat Dönemi Şiiri PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Tanzimat Edebiyatı
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF