Diğer sanat dallarında olduğu gibi edebiyat da bir toplumun her türlü sosyal, siyasi, ekonomik, askeri vb. şartlarına bağlı olarak bir gelişim gösterir. Bu nedenle “Tanzimat Dönemi Edebiyatı“nı anlayabilmek için 19. yüzyılın genel zihniyetine ve tarihine göz atmamız gerekir. “Tanzimat Edebiyatının Oluşumu“, Osmanlı’nın çöküş sürecini sonlandırması için köklü değişimlere ve yeniliklere yöneldiği bir dönemde başlamıştır.
Tanzimat Fermanı’nın İlan Edilmesi
⇒ Osmanlı Devleti, 18.yüzyılın başından itibaren gerileme dönemine girer.
⇒ Osmanlı, 18.yy Lale Devri‘nde Batı’ya açılır, elçiler gönderilir ve matbaa açılır. Bu önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir çünkü böylelikle Batı daha yakından tanınmış olunur.
⇒ 19.yüzyıla gelindiğinde kötü gidişatı durdurmak adına düzenlemeler yapılmaya başlanır. Böylelikle Batı ile arasındaki fark iyice açılan Osmanlı’nın askeri gücünün toparlanması amaçlanır.
⇒ Önce askeri, sonra toplumsal alanda yenilikler yapılır; okullar açılır ve Batı’ya öğrenciler gönderilir. Batı’ya gidip eğitim alan ve orada yaşama fırsatı bulan gençler sanat, bilim, siyaset vb. alanlarda etkilenmiş ve gördükleri yaşamı kendi memleketlerinde de görmek için çaba gösterir.
⇒ 3 Kasım 1839 yılında Tanzimat Fermanı ilan edilir. Böylelikle devlet ilk kez halka çeşitli haklar verir ve padişah belli güçlerini paylaşmış olur. Osmanlı’daki ilk anayasal düzenlemelerden olan fermanla özellikle gayrimüslim halka çeşitli hak ve özgürlükler verilmiş olunur. Bu da yenilikler açısından önemli bir basamak olarak değerlendirilmektedir.
⇒ 1839-1860 yılları Tanzimat edebiyatına hazırlık dönemidir.
Tanzimat Edebiyatı Hazırlık Dönemi
⇒ Hazırlık dönemi “divan edebiyatı ile Tanzimat edebiyatı” arasında bir köprüdür. Devletin tekrar eski günlerine kavuşması için Tanzimat Fermanı’nın getirmiş olduğu olumlu havayla bu tarihlerde köklü yenileşme ve değişim hareketleri görülür. Bu yenilikler yapılırken dönemin yükselen gücü olarak Avrupa örnek alınmaya başlanmıştır. Askeri, siyasi, sosyal ve ekonomi başta olmak üzere her alanda bu değişimler kendisini hissettirir.
⇒ 1831 – İlk resmi Türkçe gazete çıkarıldı: Takvim-i Vekayi
⇒ 1839 – İlk yarı resmi gazete çıkarıldı: Ceride-i Havadis
⇒ 1860 – İlk özel gazete çıkarıldı: Tercüman-ı Ahval
⇒ Babıali Tercüme Odası: Diplomatik çevirilerin yapılması fikriyle ortaya çıkar ve önemli bir kuruma dönüşür. Önemli isimler yetişir ve Batı’daki eserlerin Türkçeye çevrilmesi fikri oluşur.
Bu köklü değişimler kendini sanatta ve edebiyatta da hissettirir. Bazı gençler Batı’ya gönderilir ve İstanbul’da Fransızca ağırlıklı bir eğitim verilmeye başlanır. Bu ortamda özellikle Fransız edebiyatını yakından tanıma fırsatı bulan gençler Avrupa edebiyatından etkilenmeye başlar. Daha sonrasında Tercüme Odası’nın kurulmasıyla birlikte Batı’daki edebi eserler Türkçeye tercüme edilmeye başlanır.
⇒ Batı’dan ilk çeviriler yapılır. Ethem Pertev Paşa ve Şinasi, Victor Hugo ve Lamartine’den çeviriler yapar.
⇒ Yusuf Kamil Paşa, Fenolon’dan Telemaque romanını Türkçeye tercüme eder.
Yabancı sanatçıların ve eserlerin geniş kesimler tarafından tanınmasıyla Batı edebiyatının izleri ülkemizde görülmeye başlanır. Avrupa edebiyatlarının yakından takip edilmesi ve yabancı eserlerin dilimize çevrilmesi süreciyle Batılı tarzdaki yeni edebiyatımızın da oluşum temelleri atılmış olunur.
Tanzimat Edebiyatının Oluşumu
⇒ 1860 yılında Tercüman-ı Ahval gazetesinin çıkarılmasıyla “Tanzimat Edebiyatı” başlar.
⇒ Tercüman-ı Ahval, Şinasi ve Agah Efendi tarafından çıkarılır.
Batılı anlamda yeni edebiyatımızın başlaması ve kendisini sanat çevresine duyurmasında gazetelerin büyük rolü olmuştur. İlk özel gazetemiz olan “Tercüman-ı Ahval” gazetesinin 1860 yılında Agah Efendi ile Şinasi tarafından çıkarılmasıyla “Tanzimat Edebiyatı”nın da başlamış olduğu kabul edilir.
⇒ Bu dönemde roman, hikaye, deneme, makale, tenkit, köşe yazısıgibi birçok yeni tür gazeteler aracılığıyla okuyucularıyla buluşur.
⇒ Edebiyat ve fikir dünyası gazeteler çevresinde gelişimini sürdürür
Bu dönemde roman, hikaye, deneme, makale, tenkit, köşe yazısı gibi birçok yeni tür gazeteler aracılığıyla okuyucularıyla buluşur. Edebiyat ve fikir dünyamız gazeteler çevresinde gelişimini sürdürür. Bu nedenle “Tanzimat Dönemi Gazeteleri“nin büyük bir rolünün ve öneminin olduğunu söylemeliyiz.
⇒ Tanzimat edebiyatı kendi içerisinde ikiye ayrılır:
1.Dönem Tanzimat Edebiyatı (1860 – 1876)
2.Dönem Tanzimat Edebiyatı(1860 – 1896)
Tanzimat Birinci Dönem Sanatçıları; Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi ve Şemsettin Sami gibi önemli isimlerden oluşmaktadır. Bu dönem sanatçıları halka ulaşmak, onları eğitmek ve aydınlatmak gibi bir rol üstlenmişlerdir.
Bu nedenle sanat toplum içindir anlayışıyla günlük ve sosyal yaşamdan sorunları eserlerinde ele almışlardır. Bu dönem sanatçıları anlaşılabilmek adına dilde sadeleşme çabası içine girmişlerdir. Şiirin konu sınırını yıkarak Türk şiirine yeni temalar kazandırmışlardır. Bu dönemde romantizm akımının izleri görülür.
Tanzimat İkinci Dönem Sanatçıları; Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Naci, Abdülhak Hamit Tarhan, Sami Paşazade Sezai, Nabizade Nazım gibi isimlerden oluşmaktadır. 1877 ile 1895 yılları arasını kapsayan ikinci dönemde sanatçılar siyasi ortam nedeniyle toplumsal konulardan çok bireysel konuları işlemişlerdir.
Sanat için sanat anlayışıyla hareket ettiklerinde dilde sadeleşme çabalarını devam ettirmemişlerdir. Eski-yeni tartışmasının ağırlık kazandığı bu dönemde daha çok realizm ve natüralizmin etkisi vardır. İlk dönemde var olan gazetenin etkisi ve önemi azalmıştır.
Tanzimat Edebiyatının Oluşumu PDF + Video
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “AYT Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Tanzimat Döneminin Oluşumu PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Tanzimat Edebiyatı
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF