Divan Edebiyatı genel olarak incelediğinde şairler tarafından kullanılan nazım biçimlerinin çoğunlukla Arap ve İran edebiyatlarından alındığı görülür. Ancak Tuyuğ şiir türü Türkler tarafından Divan Edebiyatı’na kazandırılan bir şiir türüdür.
Daha çok Azeri ve Çağatay sahasında kullanılan tuyuğ, tek dörtlükten oluşur ve rubailer gibi aaxa şeklinde uyak örgüsüne sahiptir.
Tuyuğ Özellikleri
→ Türkler tarafından oluşturulmuş nazım biçimidir.
→ Rubainin Divan Edebiyatı’na Türkler tarafından kazandırılmış karşılığıdır.
→ Halk Edebiyatı nazım biçimi olan mani, bu türün ortaya çıkmasında etkili olmuştur.
→ Tuyuğ tek dörtlükten oluşur.
→ Tuyuğun kafiye şeması aaxa şeklindedir.
→ Dört dizesi de birbiriyle kafiyeli tuyuğlara “musarra tuyuğ” denir.
→ Aşk, şarap, güzellik konularının yanında din, tasavvuf ve felsefi konularda da yazılır.
→ Tuyuğun aruz kalıbı “failatün – failatün – failün” şeklindedir.
→ İlk iki dizesinde söylenecek düşünceye hazırlık yapılır ve asıl söylenmek istenenler genellikle son iki dizede ifade edilir.
→ Genellikle mahlas kullanılmaz.
→ Tuyuğun en önemli temsilcisi olarak karşımıza Kadı Burhaneddin çıkar. Bunun yanı sıra Nesimi’nin de ünlü tuyuğları vardır.
Tuyuğ Örnekleri
Hakka şükür koçlarun devrânıdur.
Cümle âlem bu demün hayrânıdur.
Gün batardan gün toğan yire değün.
Işk erinün bir nefes seyrânidur.
Kadı Burhaneddin
Işkın odına gönül pervânedür
Tâkatüm yoh bilmezem pervâ nedür
Fursat olınca gönül sen yanadur
Âşıkun âyîni budur ya nedür
Seyyid Nesimî
Tuyuğ ve Rubai Arasındaki Farklar
Tuyuğ ile Rubai birbirine çok benzer. Aralarında çok ince farklılıklar vardır. Tuyuğ ve Rubai arasındaki farklar şunlardır:
Tuyuğun sadece aruzun “failatün – failatün – failün” kalıbıyla yazılır. Fakat rubai 24 farklı aruz kalıbıyla yazılabilir.
Tuyuğlarda genellikle cinaslı kafiye kullanılır.