Yüklemin Yerine Göre Cümleler (Kurallı, Devrik, Eksiltili)

Bir cümlede yapılan işi, asıl yargıyı ve durumu üstüne kalan öge yüklemdir. Türkçenin dil bilgisi doğallığı çerçevesinde de yüklemlerin cümle sonunda olması gerekir. Her ne kadar Türkçenin doğallığı çerçevesinde yüklemlerin sonda olması alıştığımız bir durum olsa da bazen yüklemleri cümlenin başında ve ortasında da kullanabilmekteyiz. Yüklemleri cümlenin sonunda değilde başka bir yerinde kullanmak herhangi bir anlatım bozukluğuna yol açmamakla birlikte konuşmacılar yüklemin yerini değiştirerek cümledeki vurguyu arttırabilmektedirler.

Türkçe dil bilgisi kurallarına göre yüklemi cümle içerisinde kullandığımız yere ya da yüklemi hiç kullanmama durumuna göre oluşan cümle çeşitleri şu şekildedir:

Yüklemin Yerine Göre Cümle Türleri

• Kurallı Cümle
• Devrik Cümle
• Eksiltili Cümle

Yüklemin Yerine Göre Cümleler

1. Kurallı Cümle (Düz Cümle)

Türkçenin doğallığı içinde yüklemlerin cümlenin sonunda yer aldığı cümlelere “Kurallı Cümle” denir. Bu tür cümlelerde ögeler şu şekilde sıralanmaktadır: Özne+nesne/tümleç+yüklem

• Dün akşamdan beri odasından çıkmadı.
• Notlarının hepsi 90 üzeriydi.
• Yoldayken duyduğu müzik onu üniversite yıllarına götürmüştü.
• Öğretmen, sınavda sorumlu olduğumuz konuları söyledi.
• Milli takımımız turnuvada oldukça başarılıydı.

2. Devrik Cümle

Yüklemin cümlenin sonunda değil de ortasında ya da başında kullanıldığı cümlelere “Devrik Cümle” denilmektedir. Türkçede yüklemin cümle sonunda kullanılmamasının herhangi bir anlamsal bozukluğa yol açmayacağını unutmamız gerekiyor. Özellikle günlük konuşma dilinde, sunumlarda ve şiirsel anlatımlarda sözün etkileme gücünü ve vurguyu arttırmak için devrik cümlelere sıklıkla başvurmaktayız.

• Bu durumu açıklayamıyordu yakınlarına.
• Aynı hafta tayinim çıktı Ankara’ya.
• Yaz tatilinde buraya gelecek Kenan.
• Bu kitabı sınav öncesinde okumamızı söyledi öğretmen.
• Babasına hiç benzememişti bu çocuk.
• Takımının performansı karşısında şok olmuştu kaptan.

NOT: Devrik olan cümlelerde ögeleri bulurken cümleyi kurallı cümleye çevirmemiz işimizi kolaylaştıracaktır.

3. Eksiltili Cümle

Yüklemi bulunmayan ve yargının ne olduğu okuyucuya bırakılan söz öbeklerine “Eksiltili Cümle” denir. Bu tür cümlelerde yargı henüz aktarılmadığından ve tamamlanmadığından söz öbeğinin sonuna “üç nokta (…)” konur.

• Öğretmen sınav kağıtlarını dağıttı ve sınıfa dönüp…
• Sokaklarda bir yerlere yetişme telaşı içinde olan insanlar…
• Gökyüzünde bembeyaz bulutların arasından güneş ışıkları…
• Bir elimde kağıt, diğerinde kalem…
• Evden işe, işten eve…
• Azdan az, çoktan çok…
• Önce can, sonra canan…

Yüklemin Yerine Göre Cümleler PDF + Video

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Cümle Çeşitleri PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ Cümle Türleri PDF / Slayt
⇒ Yüklem Nedir?
⇒ 10.Sınıf Ders Notları
⇒ TYT Türkçe 
⇒ AYT Edebiyat