Zamirler, isim olmadıkları halde cümle içinde kişilerin ve varlıkların isimleri yerine kullanılabilen sözcükler olarak dilin içinde önemli ve kilit bir role sahiptir. Günlük hayatta birçok ismi kullanmak yerine daha kolay ifade edebilmek için zamirleri kullandığımız gibi aynı zamanda ilkokuldan üniversite sınavına kadar ders olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Özellikle “Sözcük Türleri” başlığının önemli bir parçası olan zamirler, TYT Türkçe için öncelikle bilinmesi gereken dil bilgisi konularındandır. Bu yazımızda “Zamir nedir? Zamir çeşitleri nelerdir? Zamir örnekleri” gibi çeşitli soruların cevaplarını detaylı ve anlaşılır bir şekilde bulabileceksiniz.
Zamir Nedir?
İsim olmadığı halde isimlerin yerine, cümlede önceden adı geçen kavramların yerine ya da cümlelerin yerine kullanılan sözcüklere zamir veya adıl denir. Zamirler tek başlarına kullandıklarında herhangi bir ismi karşılamazlar. Adılların anlam kazanması için bir ismin anlamını karşılamaları gerekmektedir.
- Örnek
Onun yarın burada olması gerekiyor.
İlk örnekte isimlerle kurulan cümlenin alttaki örneğinde ise “Ahmet ve İzmir” yerine zamirin kullanıldığını görebiliriz.
Zamirler yani adıllar yardımıyla dilde büyük bir tasarruf yapılmış olunur. Çünkü insan ya da varlıkların isimlerini cümlelerde tekrarlamak hem cümleyi uzatır hem de daha karışık hale getirebilir. Bu nedenle varlıklar “Ben, sen, bu, şu, o” şeklinde kısa yoldan adıllar sayesinde cümle içinde kullanılabilmektedir.
Örneğin “Sen, bana bunun ne kadar yanlış olduğunu söylemiştin.” cümlesindeki “sen ve bana” sözcükleri insan isimlerinin yerine kullanıldığından şahıs zamiridir. Ayrıca “bunun” sözcüğü örneğin “ders dinlemeyip telefonla oynamanın” şeklinde bir cümlenin yerine kullanılmıştır. Bu nedenle “bunun” sözcüğü de cümlenin yerine geçen bir adıldır. Görüldüğü gibi daha uzun bir cümle kurmak yerine adıl yardımıyla daha kısa cümleler kurulabilmektedir.
Zamirlerle ilgili bilmemiz gereken “Zamir Özellikleri” şunlardır:
→ Adıllar ismin yerini tutar ve isim yerine kullanılır.
→ İsim çekim eklerini alabilirler.
→ Tekil ya da çoğul halde olabilir.
→ Zamirler sözcük halinde ve ek halinde olabilir.
Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için yukarıdaki özellikleri unutmamalıyız.
Zamir Çeşitleri (Zamir Örnekleri)
1. Kişi Zamirleri (Şahıs Adılı)
Şahıs yani insan adlarının yerine kullanılan zamir çeşididir. Kişi adıllarının özellikleri şu şekildedir.
- İsmin hal eklerini alabilirler: ben-i, sen-de, o-nda
- Ben ve sen şahıs zamirleri, ismin yönelme hal ekini (-e) aldığında “bana ve sana” şeklinde kullanılır.
- Şahıs zamirleri tamlayan görevinde bulunarak isim tamlaması kurabilir.
Benim arabam.
Onların sevgisi.
İnsan isimlerinin yerine kullanılan şahıs zamirleri şunlardır:
Ben → I. tekil kişi Sen → II. tekil kişi O → III. tekil kişi Biz → I. çoğul kişi Siz → II. çoğul kişi Onlar → III. çoğul kişi
- Örnekler
- Benim bilgisayarım bir süredir hata veriyor.
(Deniz’in bilgisayarı bir süredir hata veriyor.) - Sizler yarınların umudusunuz.
(Ülkemizde yaşayan gençler, yarınların umudusunuz.) - Onları geçen yaz Bodrum’da gördüm.
(Selin ve Mert’i geçen yaz Bodrum’da gördüm.) - Seni aramaya çıktığımızda Ayşe de yanımızdaydı.
(Mehmet’i aramaya çıktığımızda Ayşe de yanımızdaydı.) - Siz, sınıfa geçerek sınavın başlamasını bekleyin.
(Ayşe, Mert, Hakan, Betül ve Sıla sınıfa geçerek sınavın başlamasını bekleyin.)
Yukarıda kırmızı ile gösterilmiş sözcükler, cümle içinde insan isimlerinin yerine kullanılmıştır.
2. İşaret Zamiri
İsimlerin yerini işaret kavramı ve işaret yoluyla karşılayan sözcüklere “işaret zamiri” denir. “Bu, şu, o, bunlar, şunlar, diğeri, öteki, beriki” gibi sözcükler Türkçemizde işaret yoluyla isimlerin yerine geçmektedir.
İşaret zamiri olan “bu, şu, o” sözcükleri, Türkçede kullanım ve anlam olarak şu şöyle bir özelliğe sahiptir: Yakında bulunan bir varlığa “bu“, biraz daha uzakta olan varlığa “şu“, uzakta bulunan bir varlığa da “o” kelimeleriyle işaret edilir.
- Örnekler
- Buralarda kiralık ev bulmak oldukça zor.
(Pendik ve Tuzla’da kiralık ev bulmak oldukça zor.) - Bu dolap burada kalacak, diğeri aşağıya inecek.
(Bu dolap salonda kalacak, diğer dolap aşağıya inecek.) - Şunları gözümün önünden kaldırın!
(Masanın üstündeki telefonları gözümün önünden kaldırın!) - Şunlara da bir örtü almak gerekiyor.
(Koltuklara da bir örtü almak gerekiyor.) - Onu, güzelce ütüleyip dolaba as.
Gömleği güzelce ütüleyip dolaba as.
DİKKAT! Kişi zamiri olan “o” ile işaret zamiri olan “o” birbiriyle karıştırılmamalıdır. “O” insan yerine kullanılırsa şahıs, insan dışı varlıkları karşılayacak şekilde kullanılırsa işaret zamiri olur.
O, dün akşam ödevlerini bitirdi.
O, bizim köyümüzün çeşmesidir.
İlk cümlede “o” kelimesiyle bir kişi kastedildiği için “o” sözcüğü şahıs adılı, ikinci cümledeki “o” sözcüğü ise çeşmenin yerine kullanıldığından işaret adılıdır.
3. Belgisiz Zamir
Hangi ismi yerine geçtiği tam olarak belli olmayan, isimleri belli belirsiz şekilde karşılayan sözcüklere “Belgisiz Zamir” denir.
Başlıca belgisiz adıllar şu şekildedir: biri, birkaçı, hepsi, pek çoğu, pek azı, herkes, bazısı, bazıları, tümü, tamamı, bütünü, bir kısmı, kimi, her biri, başkası, kimisi, kimse, hiçbiri…
- Örnekler
- Hiçbiri daha önce parkuru tamamlayamadı.
(Yarışmaya katılan insanlar, daha önce parkuru tamamlayamadı.) - Birkaçı bahçede top oynuyordu.
(Öğrencilerden birkaç kişi bahçede top oynuyordu.) - Tümünü satsak da bu evi almaya yetmiyor.
(Elimizdeki tüm altın ve dövizleri satsak da bu evi almaya yetmiyor.) - Bazıları bu dünyaya şanslı olarak gelir.
- Herkes rahat bir yaşam sürmek ister.
(Dünyadaki her insan rahat bir yaşam sürmek ister.)
UYARI ⇒ Unutmayın, çoğu belgisiz sıfat ek aldığında belgisiz adıla dönüşmektedir. Yani yukarıda sıraladığımız kelimelerin önünde isim varsa belgisiz sıfattır.
UYARI 2 ⇒ “Herkes ve Kimse” sözcükleri her halükarda belgisiz zamirdir.
UYARI 2 ⇒ “Falan filan” sözcükleri de belgisiz adıl olarak kabul görür.
4. Soru Zamiri
Adların yerine soru yoluyla geçen sözcüklere soru zamiri denir. Asıl soru adılları olarak “kim” ve “ne” sözcüklerini ayrıca vurgulamamız gerekir.
Diğer soru adıllarının birçoğu ise bu sözcüklerden türetilmiştir.
Başlıca soru zamirleri şunlardır: ne, neyi, neye, neyde, neyden, nereye, nereden, kim, kime, kimde, kimden, hangi, hangimiz, hangileri, kaçı, kaça, kaçımız…
- Soru Zamiri Örnekleri
- Hangimiz sevmedik?
(Ben, Mehmet, Kadir sevmedi.) - Bu yaz hangisine gideceksiniz?
(Bu yaz kamp alanlarına gideceğiz.) - Kaçı sınıfı geçti?
(Yedisi sınıfı geçti.) - Yurt dışından bize ne getirdin?
(Yurt dışından bize çikolata, elbise ve içecek getirdi.) - Seni kimler aldı?
- Bu kitabı nereden alabilirim?
(Bu kitabı Kadıköy kitapçılarından alabilirsiniz.)
UYARI ⇒ “Neden” sözcüğü eğer “Niçin” manasında kullanılırsa zarf ancak “Neyden yapılmış” anlamı katarsa zamir olur.
5. Dönüşlülük Zamiri
Yüklemdeki işin özne tarafından yapıldığını bildiren ve kişi zamirleriyle kullanıldığında pekiştirme yapan “Kendi” sözcüğü dönüşlülük zamiridir. Bu zamir çeşidinin “dönüşlülük” olarak adlandırılmasının sebebi ise; yapılan işin yapan şahsa dönüyor olmasıdır.
Dönüşlülük zamiri “kendi” sözcüğüdür. Dönüşlülük adılı olan kendi sözcüğüne iyelik ekleri getirilebilir.
- Dönüşlülük Zamiri Örnekleri
- Tek taşımı kendim aldım.
- Sınıfı ben kendim çalışarak geçtim.
(Bu cümlede pekiştirme yapmıştır.) - Kendisini büyük görme hastalığına yakalanmıştı.
UYARI ⇒ Kendi sözcüğü, “kendiliğinden” anlamına sahip bir şekilde kullanılırsa zarf olur.
Çiçek kendiliğinden büyümüş.
6. İlgi Zamiri
Türkçede isim ya da zamirlere “-ın/-in” tamlayan ekinden sonra gelen “-ki” eki ilgi zamiri görevinde kullanılır. İlgi adılı, her zaman kelimeye bitişik olarak yazılır ve isim tamlamasındaki tamlananın yerine geçer.
- Örnekler
- Ali’nin evi okula yakın, benimki uzaktı.
(Ali’nin evi okula yakın, benim evim uzaktı.) - Bizimki bugün yine sinirliydi.
Bizim kedimiz bugün yine sinirliydi.
7. İyelik Zamiri
İsimlere eklenerek o varlığın kime ya da neye ait olduğunu belirten eklere “İyelik Zamiri” denir.
İyelik zamirinin geldiği isimler, “isim tamlamaları“nda tamlanan görevinde kullanılmaktadır.
- Örnekler
1. tekil şahıs iyelik eki: -m → Arabam, Gözüm
2. tekil şahıs iyelik eki: -n → Araban, Gözün
3. tekil şahıs iyelik eki: -ı, -i, -u, -ü, -(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü → Arabası, Gözü
1. çoğul şahıs iyelik eki: -mız, -miz, -muz, -müz → Arabamız, Gözümüz
2. çoğul şahıs iyelik eki : -nız, -niz, -nuz, -nüz → Arabanız, Gözünüz
3. çoğul şahıs iyelik eki : -ları, leri → Arabaları, Gözleri
Zamir Konu Anlatımı PDF + Video (Deniz Hoca)
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “TYT Türkçe Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Zamirler PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ Zamir PDF / Slayt
⇒ 9.Sınıf Ders Konuları
⇒ Sözcük Türleri
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF
Yorumları Gör (18)
çok iyi ya
mükemmel olmuş harika olmuş derste hep burdan işliyoz anlatmaya gerek yok görüyorsunuz ;)
teşekkürler sınava çalışırken yardımcı oldu
mükemmel bir site bizim okulda Filiz hoca var hiç anlatamıyo
Çok iyi oldu
iyi olmuş başarılar herkese
10 numara;) 👍
Güzel süper ya
sınavlara bu siteden çalıştım ve 98 aldım emeğinize sağlık :) :)
Hocamızın önerisi ile girdim bu siteye çok güzel bir site bu site sayesinde sınavdan 100 aldım çok teşekkür ederim
Çok teşekkür ederim. Öğretmeninize de selamlar.