Zarf Fiil Ekleri Nelerdir? Kodlaması Nedir?

Diğer fiilimsiler gibi fiillere gelir ve eklendikleri sözcüklerle fiilleri ya da diğer fiilimsileri zaman ile durum yönünden niteler. Cümle içinde eklendikleri fiilleri zarf görevine sokar. Zarf fiil ekleri “-ken, -alı, -madan, -ince, -ip, -arak, -dıkça, -e….-e, -r…..-maz, -casına, -meksizin, -dığında” şeklindedir. Fiilimsiler içinde zarf fiil eklerinin sayıca fazla olmasından dolayı ezberlenme noktasında sıkıntılar yaşanabilmektedir. Bu eklerin akılda kolayca kalması için şu şekilde zarf fiil kodlaması (Bağ fiil ekleri kodlaması) yapabiliriz:

Zarf Fiil Ekleri Kodlaması

“Kenyalı asiye ince ipi araklamadan gittiğinde oldukça” ya da “Ali madan dağında yaramazken ince ip atarak incelmeksizin dikçe durdu.”  şeklinde kodlayabiliriz.

Zarf Fiil Ekleri Örnekleri

-Ip, Up

Bağlaç işlevinde “ve”, “gibi” anlamlar katar ve fiillerin durumlarını gösterir.

• Arabayı onarıp bize sattılar.
• Çalışıp sınavı geçti.
• Bakıp bakıp gülüyordu.

-arak, -erek

Fiillerin hangi durumda yapıldığı gösterir, iki fiilin aynı anda yapıldığını gösterir.

• Söylenerek kapıyı kapattı.
• Her sabah kalktığında gülerek günaydın diyordu.
• Maçları seyrederek analizlerini yapıyordu.
• Okuldan gelerek kardeşini hastaneye götürdü.

-ınca, ince

Eklendikleri eylemin zamanını bildirir.

• Annemler köyden gelince temizlik yapacağız.
• Okullar bitince tatile gideceğiz.
• Takım şampiyon olunca yeni transferler açıklanacak.
• Gözleri bozulunca gözlük takmak zorunda kaldı.

-dıkça, -dikçe

Eklendikleri fiillere neden-sonuç, koşul-sonuç gibi anlamların yanında zaman anlamı da katar.

• Birikim yaptıkça mutlu oluyordu.
• Derslerine çalıştıkça notları yükseliyordu.
• Onu gördükçe sinirlerim tepeme çıkıyordu.
• Evi temizledikçe kirlenmeye devam ediyordu.

-madan, -meden

Cümleye koşul, zaman ve nasıl yapıldığı şeklinde anlamlar katar.

• Ben gelmeden yemeğe sakın başlamayın.
• Derslerde durmadan not alıyordu.
• Takımımız maçları gol atmadan tamamlıyordu.
• Öğretmenlerinize danışmadan defter almayın.

-alı, -eli

Cümleye başlama zamanı şeklinde bir anlam katar.

• Buraya geleli hiçbir olay çıkmadı.
• Ailemi görmeyeli oldukça uzun zaman oldu.
• Havalar ısınalı daha denize gitmedik.
• İstanbul’a taşınalı henüz beş ay oldu.

-ken

Eklendiği fiile durum ya da zaman anlamı katar. Ayrıca cümlede iki eylemin aynı anda yapıldığını bildirir.

• Yürürken eski müdürümle karşılaşmayalım mı?
• Dün sabah okula giderken ayağım burkuldu.
• Biz tam mezun olurken sınav sistemi değişti.
• Su içerken hıçkırığı tutmuştu.

-meksizin, -maksızın

Eklendikleri fiillerle cümleye durum ve bazen de süreklilik gibi anlamlar katmaktadır.

• Durmaksızın ders çalışıyordu.
• Hiçbir şey görmeksizin olayı seyretmeye çalışıyordu.
• Yaptığı hataları anlamaksızın tekrarlamaya devam ediyordu.

-esiye, -asıya

• İşini ölesiye seviyordu.
• Annesinin yaptığı yemekleri doyasıya yedi.
• Şirketi batırasıya kadar devam etti.

-dığında, -diğinde

Eylemlerin zamanını bildirir.

• İstanbul’a geldiğinde bana haber vermeyi unutma.
• Okulu bitirdiğinde bizlere haber vermeden memleketine gitmişti.
• Temizlik bittiğinde dışarıya yemek yemeye gittik.
• Hediyesini gördüğünde büyük bir şaşkınlık yaşadık.

…-r ….-mAz

• Döner dönmez hemen bilgisayarın başına oturdu.
• Maç biter bitmez hakemin yanına koştular.
• Okulu bitirir bitirmez iş hayatına atıldı.
• Hava aydınlanır aydınlanmaz yollara düştü.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ Türkçe Ders Notları
⇒ Edebiyat Ders Notları
⇒ Fiilimsiler